Geyzenberg noaniqliklar tushunchasi

namoyon bo‘la boshlaydi va uning holati kvant mexanikasi orqali 
ifodalanadi. 
Kvant mexanikasida bir vaqtning o‘zida zarraning koordinatalari 
(
) va impulsi to‘g‘risida ma’lumot olib bo‘lmaydi. Ulardan 
bittasi ma’lum bo‘lsa, ikkinchisi noma’lumligicha qoladi. 
Geyzenberg bu noaniqliklar orasidagi munosabatni yaratdi va 
quyidagi formulani topdi: 
(12.6) 
(12.6) formuladan ko‘rinadiki, koordinata ma’lum bo‘lsa, 
impulsni aniqlab bo‘lmaydi va aksincha. Bu formula asosida 
(12.7)
keltirib chiqarildi.
Unda shunday xulosa qilish mumkinki, 
bo‘lsa, bu 
zarra kvant mexanikasi qonunlariga bo‘ysinadi. 
Agar bu ko‘paytma dan juda kichik bo‘lsa, zarra klassik 
mexanika qonunlariga bo‘ysinadi.
 
12.3. To‘lqin funksiya va uning statistik ma’nosi 
 
Zarraning holatini kvant mexanikasiga asosan aniqlash mumkin 
emasligini isbotlangandan so‘ng, zarraning ma’lum birjoyda bo‘lish 
ehtimolligi degan tushuncha paydo bo‘ldi. Buning uchun to‘lqin 
funksiya degan tushuncha kiritiladi: 
Keyingi nazariyalar ko‘rsatdiki, zarraning ma’lum bir joyda 
bo‘lish 
ehtimolligi 
to‘qin 
funksiya 
amplitudasi 
kvadratiga 
proporsional bo‘lar ekan: 
(12.8) 
Bu yerda, 
– ehtimollik; – to‘lqin fuknsiya; * - funksiyaning 
qo‘shmasi. 
Bundan ko‘rinadiki, mikrozarralarning holatini to‘lqin funksiya 
orqali aniqlash statistik fizikaga, ya’ni ehtimollik nazariyasiga 
asoslanar ekan.
To‘qin funksiya kvadratining moduli momentda zarraning
hajmda bo‘lishi ehtimolligini aniqlar ekan. 

Shunday qilib, to‘lqin funksiya [Ψ] hech qanday fizik ma’noga 
ega emas, uning amplitudasining kvadrati fizik ma’noga ega bo‘ladi. 
Kichik biror hajmda zarraning mavjud bo‘lish ehtimolligi: 
(12.9) 
Bundan 
(12.10) 
Zarraning biror chekli hajmda bo‘lishi ehtimolligi: 
(12.11) 
Agar hajm cheksizga intilsa, zarraning bu hajmda bo‘lish 
ehtimolligi 1 ga teng bo‘ladi: 
Bu formula zarraning vaqt va fazo bo‘yicha haqiqatan mavjud 
ekanligini ko‘rsatadi. 

Download 489,54 Kb.