|
Academic Research in Educational SciencesBog'liq 723-731Academic Research in Educational Sciences
VOLUME 2 | ISSUE 11 | 2021
ISSN: 2181-1385
Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723
Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89
DOI: 10.24412/2181-1385-2021-11-723-731
Google Scholar
Scientific Library of Uzbekistan
Academic Research, Uzbekistan 729 www.ares.uz
Birikish reaksiyasi. Radikallar to‟yinmagan uglevodorodlar molekulalariga
karrali bog‟lar bo‟yicha birikishi mumkin, masalan:
Parchalanish reaksiyasi. Erkin valentlikka ega bo‟lgan uglerod atomiga
nisbatidan
-holatdagi bog‟lar bo‟yicha radikallarni parchalanish yo‟nalishi alohida
kuzatiladi. Parchalanish natijasida to‟yinmagan uglevodorod molekulasi va
oldingisida kichik molekulyar massali radikal, xususan H hosil bo‟ladi. Masalan:
Izomerlanish reaksiyasi. Radikalning izomerlanishi erkin valentlikda aktiv
uglerod atomidan vodorod atominini ichki molekulyar uzilishini namoyon etadi:
Izomerlanish reaksiyasi oraliq holatdagi siklik aktivlangan komplekslar orqali
kechadi.
Olti a‟zoli aktivlangan komplekslar oson hosil bo‟ladi, besh-va yetti a‟zolilari
qiyin kechadi. Boshqa uglerod atom sonini siklik tarkibli aktivlangan komplekslarni
hosil bo‟lish qiyin kechadi. Shuning uchun tarmoqlanmagan uglerodli zanjir
radikallari n-dan (n+4) ga, (n+5) va (n+6) uglerod atomi erkin valentlikka o‟tishi
ehtimolga yaqindir.
Rekombinatsiya reaksiyasi. Bu radikallarni birikish reaksidir, masalan:
. Reaksiya aktivlanish energiyasi nolga yaqin bo‟ladi.
Disproporsionlanish reaksiyasi. Disproporsionlanish (vodorodning qayta
taqsimlanishi) olefinlarni ikki molekulalasi yoki ikki radikalning o‟zaro ta‟siri
natijasida sodir bo‟ladi, masalan:
Bunday reaksiyalarni ham aktivlanish energiyasi nolga yaqin. Ammo termik
pirolizda radikallar konsitrasiyasi odatda uglerodli molekulaga nisbatan bir muncha
kam bo‟lganligi sababli rekoibinasiyalash va disproporsionlanish reaksiyalari tezligi
va ularning so‟ngi mahsulotlar hosil bo‟lishidan roli odatda katta emas.
Birinchi bоsqichdа rаdikаl zаnjirli mеhаnizmgа egа bo‟lgаn, hоm аshyo
kоmpоnеntlаrining pаrchаlаnish rеаksiyalаri bоrаdi. Bundа vоdоrоd, mеtаn, etilеn vа
|
| |
