|
Academic Research in Educational SciencesBog'liq 723-731Academic Research in Educational Sciences
VOLUME 2 | ISSUE 11 | 2021
ISSN: 2181-1385
Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723
Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89
DOI: 10.24412/2181-1385-2021-11-723-731
Google Scholar
Scientific Library of Uzbekistan
Academic Research, Uzbekistan 724 www.ares.uz
Zamonaviy neftkimyosida etilen ishlab chiqarishning eng keng tarqalgan usuli
piroliz bo‟lib, uglevodorodli xomashyoni pirolizlash texnologik tizimining asosiy
bo‟g‟inlari keng miqyosda takomillashtirildi Piroliz reaktor-o‟choqlari bloklari
konstruksiyasidagi texnologik yechimlar maqsadli mahsulotlar maksimal chiqishiga
va eng avvalo etilenni olishda jarayonni ancha og„ir sharoitlar imkoniyatida (harorat
va xomashyoni bo„lish vaqti bo„yicha) o„tkazish hisobiga olishga qaratildi.
Quyi olefinlar ishlab chiqarish uchun uglevodorodlar pirolizi termodinamik
hisoblash natijalari bilan mos jarayonni amalga oshirishni ancha yuqori haroratlar
600-700
0
S oshirib borish va etilenni olishda propilen ishlab chiqarishga qaraganda
ancha yuqori harorat zarur bo‟ladi. Jarayon haroratining yuqori chegarasi sezilarsiz
miqdorgacha atsetilen hosil bo‟ladigan qiymat bilan cheklanadi. Termodinamik
hisoblashlardagi ma‟lumotlarda muvofiq piroliz jarayoni past bosimda, atmosfera
bosimiga yaqin va xomashyoga suv bug‟ini yetarlicha qo‟shish sharoitida o‟tkazish
kerak.
Uglevodorodlarni termik parchalash jarayoni ketma-ketlikda va bir vaqtda
boruvchi ko‟pgina elementlar reaksiyalardan tarkib topgan bo‟lib, shartli ravishda
ikkita ketma-ket bosqichga bo‟linadi. Birinchi bosqichda alkan va sikloalkanlarni
termik parchalanishining birlamchi reaksiyalari olefinlar, diolefinlar va uglerod atom
soniga teng yoki dastlabki uglevodorodlarga qaraganda kam alkanlar hamda hatto
vodorod hosil bo‟lish bilan boradi. Ikkinchi bosqichda hosil bo‟lgan olefinlar va
diolefinlar degidrogenlanish reaksiyalariga duchor bo‟ladi. Kelgusi parchalanish va
kondensasiyalanish to‟yinmagan skilli (siklopolienlar) va aromatik uglevodorodlar
hosil bo‟lishi bilan boradi. Reaksiyaning davom etishi natijasida keyingi navbatda bir
qancha ancha murakkab ko‟p yadroli aromatik uglevodorodlar hosil bo‟ladi. Bu
birikmalar natijasida vodorod ajralishi va reaktorlar yuzasida qisman adsorbsiyalanib
piroliz koksi deb ataluvchi uglerodli qattiq plyonkani hosil qiladi. Reaksiya yakuniy
bosqichda uglevodorodlarning uglerod va vodorodga to‟liq parachalanishi bilan
nihoyasiga yetadi.
Kimyoviy reaksiya sodir bo‟lishining ehtimolligi termodinamik jarayonda
Gibbs erkin energiyasi kattaligining o‟zgarishi bilan aniqlanadi. Reaksiya Gibbs
energiyasining qiymati manfiy bo‟lganda chapdan o‟ngga qarab amalga oshadi
(atsetilendan tashqari barcha uglevodorodlarda harorat oshishi bilan Gibbs energiyasi
oshadi). Molekula qancha katta erkin energiya zahirasiga ega bo‟lsa, u shuncha
beqaror bo‟ladi, ya`ni barcha uglevodorodlarning (atsetilendan tashqari)
termodinamik barqarorrligi harorat oshishi bilan pasayadi. Alkanlar va
|
| |
