|
Academic Research in Educational SciencesBog'liq 723-731Academic Research in Educational Sciences
VOLUME 2 | ISSUE 11 | 2021
ISSN: 2181-1385
Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723
Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89
DOI: 10.24412/2181-1385-2021-11-723-731
Google Scholar
Scientific Library of Uzbekistan
Academic Research, Uzbekistan 725 www.ares.uz
sikloalkanlarning Gibbs energiyasi tez, alken va arenlarniki esa sekin oshadi. Buning
natijasida turli sinf uglevodorodlarining termodinamik barqrorligi bilan harorat
orasidagi nisbati o‟zgaradi: 227
0
S gacha bo‟lgan haroratda eng barqarori alkanlardir.
Undan yuqoriroq haroratda esa alken, alkadiyen va arenlar barqaror sanaladi.
Shu sababli, alkanlardan alkenlarni olish uchun yuqori haroratgacha
qizdirishning o‟zi yetarlidir. Ammo alkenlar yuqori haroratda ikkilamchi
reaksiyalarga masalan, polimerlanishga beqarordir. Bundan tashqari, hatto nisbatan
past haroratda termodinamik nuqta–nazardan uglevodorodlarning elementlarga
parchalanishi mumkin bo‟ladi. SHuning uchun sistemaning umumiy termodinamik
muvozanati vaqt o‟tishi bilan chuqur o‟zgarishlar (vodorod, metan, smola,
kokslarning hosil bo‟lishi.) sodir bo‟ladigan tomonga siljiydi hamda vaqt tizimning
holatini belgilovchi asosiy parametrlardan biri bo‟lib qoladi.
Yuqori haroratli jarayonlar mahsulotlarining natijaviy tarkibi ma`lum darajada
kinetik qonuniyatlar bilan aniqlanadi. Agar jarayonning maqsadi alkenlarning
maksimal chiqishini ta`minlash bo‟lsa, unda reaksiyani alkenlarning konsentratsiyasi
eng yuqori bo‟lgan paytda to‟хtatish va sistemani oхirgi termodinamik muvozanatga
yaqinlashishiga imkon bermaslik talab etiladi.
ADABIYOTLAR TAHLILI VA METODOLOGIYA
Uglevodorodlarning termik reaksiyalari asosan radikal–zanjirli meхanizm
bo‟yicha amalga oshadi.
Alkanlar termik o‟zgarishlarining radikal– zanjirli meхanizmi Amerikalik
kimyogar F.Rays tomonidan 1934 yilda taklif qilingan edi. Uglevodorodlarning
yuqori haroratli reaksiyalari nazariy asoslarini yaratishda akademik N.N. Semyonov
tomonidan 1958 yilda yaratilgan zanjirli reaksiyalarning umumiy nazariyasi katta
ahamiyatga ega.
Molekulyar reaksiyalar katta ahamiyatga ega emas, ionli reaksiyalar esa termik
gaz fazali nokatalitik jarayonlar sharoitida deyarli ishtirok etmaydi, chunki
bog‟ning geterolitik parchalanishi
⁄
energiyani talab qilsa gomolitigi
esa
⁄
ni talab qiladi. Geterolitik jarayonda energiyaning katta sarflari
ionlarning elektro-statik o‟zaro ta`sirini yengish zarurligi va ularning solvatlanmagan
holatdagi barqaror emasligi bilan belgilangan.
Uglevodorodlarning termik parchalanishining radikal–zanjirli jarayoni barcha
zanjirli jarayonlar kabi uchta bosqichdan iborat: zanjirni initsiirlash, zanjirning
davomi, zanjirning uzulishi.Sanoat sharoitida piroliz jarayoni atmosfera bosimiga
|
| |
