51
sol uchun, yangi texnikani joriy etishning mahsulot ishlab chiqarish tan-
narxi darajasiga ta’sirini o‘rganishda
nafaqat bevosita, balki bilvosita
aloqani ham hisobga olish zarur. Ma’lumki, yangi texnika joriy etilishi
bilan ishlab chiqarish xarajatlari, mahsulot ishlab chiqarish tannarxi ham
oshadi, lekin, bu holat mehnat unumdorligi oshishiga ijobiy ta’sir
ko‘rsatadi. Bu esa, ish haqidan tejalishiga va shu omil tufayli mahsulot
ishlab chiqarish tannarxi pasayishiga olib keladi. U yoki bu iqtisodiy
hodisani anglash va to‘g‘ri baholash uchun barcha o‘zaro aloqalarni
boshqa hodisalar bilan bog‘liqligini o‘rganish zarur.
Bu ham iqtisodiy
tahlilning metodologik jihatlaridan biridir.
Tahlilning muhim metodologik jihatlaridan biri uning nafaqat
sabab-oqibat aloqalarini o‘rganish, balki ularga miqdoriy tavsif berishi,
ya’ni faoliyat natijalariga omillar ta’sirini miqdoran o‘lchashni ta’min-
lash sanaladi. Bu analitik tadqiqotlar darajasini oshiradi.
Tahlilda sabab aloqalarini o‘rganish va o‘lchashni induksiya va
deduksiya metodi bilan amalga oshirish mumkin.
Mantiqiy induksiya
ko‘magida sabab aloqalarini o‘rganish usuli shundan iboratki, tadqiqot
xususiydan umumiy tomon, xususiy
dalillardan umumlashtirish, sabab-
dan natija tomon olib boriladi.
Deduksiya – shunday usulki, bunda tad-
qiqot umumiy dalillardan xususiyga, natijalardan sababga tomon amalga
oshiriladi. Iqtisodiy tahlilda ham bu yondashuvdan foydalaniladi.
