Moliyaviy va boshqaruv tahlili pv doc




Download 2,53 Mb.
Pdf ko'rish
bet48/436
Sana05.01.2024
Hajmi2,53 Mb.
#130885
1   ...   44   45   46   47   48   49   50   51   ...   436
Bog'liq
Moliyaviy va boshqaruv tahlili pv doc

 
 
2.11. Zanjirli bog‘lanish usuli 
Iqtisodiy tahlilda o‘rganilayotgan natijaviy ko‘rsatkichning o‘zga-
rishi va mazkur o‘zgarishni yuzaga keltirgan asosiy omillarning turi 
hamda ularning alohida olingan ta’sir miqdorlari aniq hisob-kitob 
qilinadi. Bu bilan natijaviy ko‘rsatkichning o‘zgarishiga qanday omillar 
ta’sir qildi hamda ularning har birini ta’sir miqdori qanchani tashkil etdi, 
degan savolga oydinlik kiritiladi. Ushbu turdagi masalalarni hal qilishda 
zanjirli bog‘lanish usulidan keng foydalaniladi. Ta’kidlash kerakki, 
zanjirli bog‘lanish usulida tahlil qilinayotgan ko‘rsatkichlar o‘zaro qat’iy 
funksional bog‘liqlikda bo‘lishi talab etiladi, ya’ni bir yoki bir necha 
ko‘rsatkich ta’sirida natijaviy ko‘rsatkich yuzaga chiqishi kerak. 
Zanjirli bog‘lanish usulida o‘rganilayotgan natijaviy ko‘rsatkich 
o‘zgarishiga ta’sir etgan omillar tartib asosida aniqlashtirilib, har bir 
alohida olingan omil o‘zining o‘zgargan holatini saqlab qolgan holda 
boshqa omillarni dastlabki holatini shartli o‘zgarmas tarzida olib qolib, 
ya’ni xolislantirib belgilangan matematik amallarni bajarish bilan 
natijaviy ko‘rsatkich o‘zgarishiga faqat bir omil (o‘zgargan holatdagi 
omil) ta’siri hisob-kitob qiladi. Hisoblash ishining keyingi jarayonlarida 
boshqa omillar ham shu tartibda o‘rganiladi, faqat yakuniy natijaga 
ta’siri o‘rganilgan omil o‘zidan keyingi omilni (yoki omillarni) yakuniy 
natijaga ta’sirini hisoblashda xolislantirilmaydi, balki, ular haqiqiy 
o‘zgarish holatida olinadi, chunki, dastlabki bosqichda ta’siri hisob-
kitob qilingan omil (yoki omillar) yakuniy natija o‘zgarishiga o‘z 
ta’sirini ko‘rsatib bo‘lgan deb qaraladi. Ushbu tartib oxirgi omilning 
yakuniy natijaga ta’sirini hisob-kitob qilgunga qadar davom etadi. Shu 
usulda har bir omil bosqichma-bosqich almashtirilib, ularning yakuniy 

82
natijaga ta’siri alohida-alohida aniqlanadi, hisoblangan ta’sir miqdorlari 
o‘zaro qo‘shib yoki ayrilganda (bu holat vaziyatga ko‘ra amalga 
oshiriladi) yakuniy natijani o‘zgarish miqdoriga teng bo‘ladi. Mana shu 
tartibdagi hisob-kitoblar zanjirli bog‘lanish usuliga xos bo‘lib, uning 
mazmunini tashkil etadi. Zanjirli bog‘lanish usuli mohiyatini amaliy 
misolda yanada yaqqolroq ko‘rish mumkin. 
19-jadval ma’lumotlaridan ko‘rinib turibdiki korxonada jami 
material xarajatlari rejaga nisbatan haqiqatda 120,0 ming so‘mga ko‘p 
bo‘lgan. Ushbu natijaviy ko‘rsatkich o‘zgarishiga material miqdori 
hamda bir dona material bahosining o‘zgarishi ta’sir ko‘rsatgan. Bu ikki 
omil ta’sirini hisoblash uchun quyidagi hisoblash ishlari bajariladi. 
 
19-jadval 

Download 2,53 Mb.
1   ...   44   45   46   47   48   49   50   51   ...   436




Download 2,53 Mb.
Pdf ko'rish