Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin 10 avqust 2006-cı IL tarixli Sərəncamı ilə fəaliyyətini bərpa edəndən sonra ötən müddət ərzində “Bakıelektrikşəbəkə” Açıq Səhmdar Cəmiyyəti öz işinə Bakı sakinləri arasında ictimai rəy sorğusunun

2. 
   KONKRET HÜQUQPOZUNTULARI
   

2. 
   1. “Azəriqaz” İB-nin işçiləri tərəfindən yol verilən pozuntular
   

Maraqlıdır ki, insanların dəm qazından hansı şəraitdə zəhərlənməsinə müvafiq qurumlar tərəfindən indiyə qədər aydınlıq gətirilməyib. Rəsmilər yalnız onu deyirlər ki, buna səbəb əhalinin qeyri-standart qızdırıcılardan istifadə etməsi və məsələyə məsuliyyətsiz yanaşmasıdır.

Kimyəvi adı metan olan CH4 qazı iysiz, dadsız və rəngsiz olur. Təbii qazın nəqli zamanı onun tərkibinə yay və qış mövsümləri nəzərə alınmaqla cüzi miqdarda odarant əlavə olunur. Məlumatlara görə, dəm qazından boğulma təhlükəsinin artması emal prosesinin düzgün aparılmaması ilə də bağlı ola bilər. Təbii qazın nəqli zamanı onun tərkibinə qatılan xüsusi maddə normadan artıq olduğu üçün o, öldürücü təsirə malik olur.

“Azəriqaz” İB-nin rəsmiləri yeni sayğacların heç bir problem yaratmadığını israr etsələr də, onlar əhali tərəfindən heç də birmənalı qarşılanmır. Rəyi öyrənilən vətəndaşların müəyyən qisminin sözlərinə görə, quraşdırılan smart-kart tipli sayğaclar əvvəlki sayğaclardan 15-20 faiz çox ödəniş yazır, digər abonentlərə isə həmin sayğaclardan istifadə qaydaları haqqında heç bir məlumat verilməyib, bu da onların haqlı narazılığına səbəb olur.

Smart-kart tipli sayğacların düzgün tətbiqi ilk növbədə paylayıcının ödəniş faizi ilə əlaqədar çoxillik problemini həll edir. Bu nöqteyi nəzərdən “Azəriqaz” İB tərəfindən sayğac dəyişmə prosesinin ləngidilməsi səbəbləri anlaşılmazdır. Bu sayğacları quraşdırmadan öncə, 2009-cu ildə debitor qaz borclarının silinməsini nəzərdə tutan Prezident fərmanı ilə əlaqədar əhali ilə üzləşmə aparılmalı idi. İki tərəfin iştirakı ilə qarşılıqlı akt yazılmalı, borcun silinməsi orada öz əksini tapmalı idi. Çox təəssüf ki, belə aktlar tərtib olunmur, mübahisəli məsələlər hələ də qalır.

“Azəriqaz” İB-də hesab edirlər ki, iki ciddi problem var ki, bunlar qaz qəza xidmətlərinin səmərəli fəaliyyətinə mane olur. Bunlardan biri şəhərdəki avtomobil tıxacları, ikincisi isə vətəndaşların təhlükəsizlik qaydalarına əməl etməməsidir. Qaz qəza xidmətləri də təcili tibbi yardım stansiyaları kimi işləyir. Necə ki, avtomobil tıxacları həkimin çağırış yerinə çatmasını əngəlləyir, qaz qəza xidməti də elədir. Ona görə də bəzi adamlar qəza xidməti əməkdaşlarını hadisə yerinə vaxtında çatmamaqda günahlandırır.

“İstehlakçıların hüquqlarının müdafiəsi haqqında” qanunun 13-cü maddəsinin 1-ci hissəsində göstərilmişdir ki, satıcı (icraçı) istehlakçını maraqlandıran malın (işin, xidmətin) qiyməti, istehlak xassələri, əldə edilməsi şərtləri, təminat öhdəlikləri və iddiaların irəli sürülməsi, malın işlədilməsi, saxlanılması və təhlükəsiz istifadəsi üsulları və qaydaları barəsində istehlakçıya zəruri və düzgün məlumat verməlidir. Beləliklə, qanunun bu tələbi pozularaq təchizatçının istehlakçıya borcu və istehlakçının aparmış olduğu ödənişlər barədə dolğun məlumat verilmir. Yəni istehlakçıda özünün kredit tarixi barədə təfsilatı ilə məlumatı olmur. Belə vəziyyət əsas borcun əlavə ödənişlə əlaqədər sənədləşməsində şəffaflığın olmamasına səbəb olur.

Həmçinin, Qaydaların 5.2-ci maddəsinə əsasən, Qaz paylayıcısı istehlakçıya verdiyi qazın dəyərini yalnız qaz sayğacının göstəricilərinə əsasən tam hesablamalıdır və hər ay istehlakçıya hesab təqdim etməlidir (göndərməlidir).

Göründüyü kimi, Qaydaların bu müddəaları qaz nəzarətçiləri tərəfindən kobud şəkildə pozulur.

Qaz nəzarətçiləri müvafiq ölçü cihazları ilə təchiz olunmur, onlar sayğacın göstəricilərini dəftərə yazıb aparıb verirlər Kommersiya Şöbəsinə, orada həmin göstəricilər kompüterə işlənilir, sonra borc bildirişləri çap olunur və nəzarətçilər onları evlərə paylayırlar. İşin bu cür təşkili müasir standartlara cavab vermir, bu səbəbdən bildirişlər hər ay təqdim olunmur. Bu problem şəhərin mərkəzində qismən aradan qaldırılsa da, mərkəzdən kənarda hələ də mövcuddur.

Bundan başqa, həmin qanunun 7-ci maddəsinə əsasən, müraciətdə göstərilən məsələyə baxıldıqda və bu barədə vətəndaşa əsaslandırılmış cavab verildikdə müraciət baxılmış hesab olunur. Yəni vətəndaşa əsaslandırılmamış, natamam cavab verildikdə müraciət baxılmış hesab oluna bilməz. Göründüyü ki, burada “Vətəndaşların müraciətlərinə baxılması qaydası haqqında” Qanununun 1 və 7-ci maddələrinin tələbləri kobud şəkildə pozulur.

Belə neqativ hallar müəyyən qədər azalsa da, hələ mövcuddur. Bəzi hallarda bu məsələyə istehlakçıların özü laqeyd münasibət bəsləyir, bundan başqa, nəzarətçiləri çoxdan tanıdıqlarına görə onlara etibar edirlər ki, bu da enerji haqqlarının yerində bilavasitə nəzarətçiyə ödənilməsinə yol açır.

1. 
   Tövsiyə olunur ki, “Azəriqaz” İB Smart-kart tipli sayğacların quraşdırılmasını sürətləndirsin və bu zaman əhalinin maarifləndirilməsi məsələsinə xüsusi diqqət yetirsin.
   
2. 
   Tövsiyə olunur ki, “Azəriqaz” İB-nin nəzdində fəaliyyət göstərər Qaz qəza xidmətlərinin fəaliyyəti müasir standartlara cavab verəcək şəkildə yenidən təşkil olunsun, maddi-texniki təchizatı yaxşılaşdırılsın,
   
3. 
   Tövsiyə olunur ki, qaz təchizatı sahəsində göstərilən xidmətin keyfiyyət və təhlükəsizlik səviyyəsi artırılsın, bütün təhlükəsizlik tədbirləri “Azəriqaz” İB tərəfindən həyata keçirilsin,
   
4. 
   Tövsiyə olunur ki, qaz təchizatı işçilərinin Etik Davranış Kodeksi qəbul edilsin,
   
5. 
   Tövsiyə olunur ki, “Azəriqaz” İB-nin əhali qrupuna aid istehlakçılara göstərilən xidmətlər sahəsində inhisarına son qoyulsun, bu sahədə yeni qaz təchizatı müəssisələri (iki-üç) yaradılsın ki, bu sahədə sağlam rəqabət olsun və bu da son nəticədə əhaliyə göstərilən xidmətin keyfiyyətinə müsbət təsir etsin.