II-bo’lim. Syujеtli-rolli o’yinlar va dramalashtirish markazi
3-Mavzu: Kichik va o’rta guruhlarda syujеtli-rolli o’yinlar va
dramalashtirish markazida o’yinli ta’lim faoliyatini tashkil etish
Mavzu rejasi :
1 Kichik va o’rta guruhlarda syujetli-rolli o’yinlar va dramalashtirish markazida o’yinli ta’lim
faoliyatini tashkil etishning ahamiyati
2. Kichik va o’rta guruhlarda syujetli-rolli o’yinlar va dramalashtirish markazida o’yinli
ta’lim faoliyatini tashkil etishning vazifalari
Guruhlarda xonalarni syujеtli rolli o’yinlar va drammalashtirish
markaziga mos holda
jihozlash yo’riqnomasi:
1.Shirma
2.Marionetka-qo‘g‘irchoqlar (ipda o‘ynatadigan)
3.Qo‘lqopli, barmoqli, tayoqchali, soya teatr ertak qaxramonlari
4.Ertak qahramonlari liboslari
5.Niqoblari
6.Uycha maketi
7.Mazmunli o‘yinchoqlar
8.Rejissyorlik o‘yinlari uchun qaxramonlar (odamchalar, askarlar, multfilm personajlari)
9.Sahna uchun jixozlar (turli daraxtlar, tandir maketi va xokazo)
Syujetli-rolli o‘yinlar va dramalashtirilgan markaz bolalar iqtidorini namoyon bo‘lishi, o‘z
mahoratini ko‘rsatishi uchun juda qulay muhitdir. Bu markazni bolaning “Men”ini
shakllantiruvchi markaz deb ham atash mumkin. Markazdagi barcha jihozlar bolalar hayotida
uchraydigan jihozlar bo‘lib, o‘yin jarayonida bola ulardan foydalanishni o‘rganadi, kasblar
bilan yaqindan tanishish imkoniga ega bo‘ladi. O‘yinda oila a’zolarining o‘zaro
munosabatlari aks etadi va ular orqali ahloqiy tarbiya olish (tarbiyachi uchun esa oiladagi
muhitni o‘rganish) imkoni yaratiladi. Syujetli-rolli o‘yinlar mazmunining o‘ziga
xosligi
uning eng muhim xususiyatlaridan xisoblanadi. Mashhur pedagog va psixologlardan
D.B.Elkonin, D.V. Mendjeritskiy, P.E.Samorukova va boshqalarning fikricha, syujetli–rolli
o‘yinlar kattalarning ijtimoiy hayotidagi
rang-barang xatti-harakatlari
, ko‘rinishlari – bolalar
o‘yinlarining asosiy mazmuni bo‘lib
xizmat qilib, kattalar ijtimoiy hayotining namunasini
oladigan faoliyat turidir.
Syujet o‘yin faoliyatida asosiy komponent bo‘lib, u personajni, hayotiy vaziyatni,
harakat va personajlar munosabatini o‘z ichiga oladi. Syujetli-rolli o‘yinlar o‘z mazmun va
mohiyatiga ko‘ra jamoa o‘yini bo‘lib hisoblansada, yakka holda o‘ynalmaydi, degan fikrni
keltirib chig‘armasligi kerak. Syujetli-rolli o‘yinlar bolaning aqliy, ahloqiy, jismoniy
rivojlanishlarida muhim ahamiyat kasb etib, bunda bola ehtiyoji va malakasi tarbiyalanib,
shakllanib boradi.
Syujetli-rolli o‘yinlarga rahbarlik qilish quyidagi asosiy bosqichlarda amalga oshiriladi.
1 - bosqich. Bolalarning qiziqishlarini, ulardagi syujetli o‘yinlar rivojlanishi darajasini
o‘rganishning asosiy vositasi quyidagilar:
182
- bolalar o‘yinlarini kuzatish,
- o‘yin rivojining asosiy yo‘nalishlari, o‘yin mavzusi, o‘yin mazmuni, bola o‘yin
faoliyatining rivoji, o‘yinda o‘zaro munosabatlarning rivojlanishi bo‘yicha tavsifnoma
tuzish;
- o‘yinga rahbarlik maqsadini aniqlash.
2 – bosqich. Kattalarning o‘yin mavzui va mazmuniga ta’sir etishi:
- o‘yin mavzui bo‘yicha sayohat va maqsadli sayrlar;
- suhbatlar;
- badiiy asarlar va hikoyalar o‘qib berish;
- illyo’srrativ rasmlar ko‘rsatish;
- mavzu bo‘yicha turli mashg‘ulotlar;
-tasviriy faoliyat mashg‘ulotlari.
3 – bosqich. o‘yinga tayyorgarlik (o‘yin o‘ynash uchun maxsus joy, o‘yinchoqlar va o‘yin
materiallari):
- tayyor o‘yinchoqlarni tanlash;
- qo‘lda yasalgan o‘yinchoqlar. Bunda bolalarning mo’sraqil shug‘ullanishlari uchun o‘yin
zonasini tashkil etish.
4 – bosqich. Bolalarni o‘ynashga o‘rgatish (o‘yin jarayoni va boshqa narsalarni o‘yinda aks
ettirish):
- o‘yinchoq va uning o‘rnini bosuvchi buyumlar ta’sirini o‘rganish;
- o‘yinda xayoliy tasavvurlarni aks ettirishga o‘rgatish;
- o‘yinda so‘zlardan foydalanishga o‘rgatish;
- o‘yinda harakatlarni hisobga olish malakalarini shakllantirish;
- so‘z va harakat;
- harakat va o‘yin materiali,
- so‘z, harakat va o‘yin materiali o‘yinning tili xisoblanadi.
5 – bosqich. o‘yinda ahloqiy munosabatlarga ta’sir etish, bolalar jamoasi, xulq-atvor,
madaniyat, o‘yin faoliyatida o‘yin madaniyatini shakllantirish:
- ma’lum o‘yin mavzuiga nisbatan bolalarning his-tuyg‘ularini uyg‘otish;
- bolalarga o‘yinni avvaldan rejalashtirish elementlarini o‘rgatish;
- o‘yinda rol va o‘yinchoqlarni oqilona tag‘simlashga o‘rgatish;
- tengdoshlari bilan ahil o‘ynay olish madaniyatini tarbiyalash;
- ahil jamoani shakllantirish: mo’sraqil o‘ynash va o‘yinni oxiriga yetkazish, o‘yin
jarayonidagi kelishmovchilik, bahslarni oqilona hal eta olish malakalarini tarbiyalash;
- kattalarning o‘yinga ta’sir etishi –
maslahat berishi
, tushunchalarini to‘ldirish, o‘yinga
to‘lag‘onli yordam berish;
- bolalarning o‘yin faoliyatlarini, ahloqiy munosabatlarni baholash.
