AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI TƏHSİL NAZİRLİYİ
AZƏRBAYCAN DÖVLƏT NEFT və
SƏNAYE UNİVERSİTETİ
ÖLÇMƏ TEXNİKASININ ƏSASLARI
(Mühazirə konspekti)
Tərtib edən: dos.İsayeva T.M.
G İ R İ Ş
Ölçmə-real həyatı dərketmə alətlərinin əsaslarından biridir. Ölçmələr öyrənilən hadisələrin miqdarı nisbətlərini və qanunauyğunluqlarını təyin etməyə imkan verir ki, bu da müxtəlif alimlərin tədqiqatlarının və kəşflərinin nəticələrini obyektiv müqayisə etməyə şərait yaradır.
Ölçü texnikasının inkişaf səviyyəsi istehsalatın inkişaf səviyyəsi ilə bilavasitə əlaqəlidir və məhsulun keyfiyyətini birbaşa təyin edir. Qarşılıqlı əvəzolunma problemlərinin, standartlaşdırma problemlərinin həlli texniki cəhətdən inkişaf etmiş ölçmə bazası olmadan mümkün deyildir.
Ölçmə texnikasının vəzifəsi təbiətdə baş verən hadisələrin fiziki xarakteristikalarının alınmasına və naməlum hadisələrin aşkar edilməsinə yeni imkanlar verən cihaz, ölçmə qurğusu və sistemlər yaratmaqdan ibarətdir.
Elm və texnikanın inkişafı ölçmə texnikasının nailiyyətləri ilə sıx əlaqədardır. Dəqiq elmlərdə obyektiv təbiət qanunlarını təsvir edən asılılıqların müəyyənləşdirilməsi yalnız ölçmə texnikasının köməyi ilə mümkün olmuşdur.
Hazırda ölçmə texnikasının tətbiq sahəsi xeyli genişdir. Ölçmə texnikası sənayedə xüsusi yer tutur. Mübaliğəsiz demək olar ki, ölçmə texnikası keyfiyyəyli məhsul buraxılmasında ən mühüm amillərdən biridir.
Bir sıra cəhətlərinə görə ölçmələrin elektrik üsulları digər üsullardan xeyli üstündür. Az enerji sərfini, ölçülən kəmiyyətin məsafəyə ötürülə bilməsini və onların nəticələrinin böyük sürətlə ötürülməsini, yüksək dəqiqlik və həssaslığı bunlara misal göstərmək olar.
Elektrik ölçmə texnikası vasitələrinin inkişafındakı tərəqqi ölçmə nəzəriyyəsinin daha da inkişaf etdirilməsi və onun əsasında yeni ölçmə metodlarının yaranması, ölçmə vasitələrinin konstruksiyalarına mikroelektroni-kanın, avtomatikanın, hesablama texnikasının son nailiyyətlərinin geniş tətbiqi, həmçinin bir sıra texnoloji məsələlərin müvəffəqiyyətli həlli nəticəsində təmin edilmişdir.
Rəqəm ölçmə cihazlarının yaranması və istehsalı elektrik ölçmə texnikasının inkişafında mühüm mərhələ olmuşdur. Ölçmə prosesinin tam avtomatlaşdırılması ilə yanaşı rəqəm ölçmə cihazları yüksək dəqiqliyi, cəldişləməsi, maneəyədayanıqlığı, ölçmə obyektindən az güc sərfini, oxunma əlverişliyini, ölçmə nəticəsinin kod şəklində başqa qurğulara ötürülməsini və s. təmin edir.
Ölçmə cihazlarında müasir hesablama texnikası vasitələrinin geniş tətbiqi onların funksional imkanlarını xeyli artırmış və metroloji xarakteristikalarını əsaslı surətdə yaxşılaşdırmışdır.Mikroprosessorlar ölçmə nəticələrinin emalına, ölçülən kəmiyyətin qiymətindən sabit əmsalın çıxılmasına, ölçülən kəmiyyətin qiymətinə nəzarət edilməsinə, nəzarət olunan prosesin statistik xarakteristikalarının hesablanmasına, ölçmə çeviricilərinin xarakteristikalarının xəttiləşdirilməsinə və s. imkan verir.
Ölçmə texnikasının inkişaf istiqamətləri əsasən aşağıdakılardır:
1.Dəqiqliyin və cəldişləmənin yüksəldilməsi, tezlik diapazonunun genişləndirilməsi, yüksək metroloji və istismar xassəli elektron və rəqəm cihazlarının istehsalı;
2.Elektrik, maqnit və qeyri-elektrik kəmiyyətlərinin ölçülməsində, avtomatlaşdırılmış idarəetmə sistemlərində geniş tətbiq olunan müxtəlif növ ölçmə çeviricilərinin nomenklaturasının genişləndirilməsi və xarakteristikalarının yaxşılaşdırılması;
3.Yüksək keyfiyyətli informasiya-ölçmə sistemlərinin yaradılması və təkmilləşdirilməsi, müasir hesablama texnikasından istifadə etməklə ölçmə-hesablama komplekslərinin yaradılması və tətbiqi.
|
