|
Mühazirə konspekti Tərtib edən: dos.İsayeva T. M. G I r I Ş
|
| bet | 5/58 | | Sana | 07.12.2022 | | Hajmi | 1.71 Mb. | | #33589 | | Turi | Mühazirə |
Bog'liq C fakepathMuhazire Olcme tex.esas.YENI -2022Cədvəl 1.1
Əsas
Vahid
|
Fiziki kəmiyyətin adı
|
Ölçüsü
|
Adı
|
İşarələnməsi
|
Uzunluq
|
L
|
metr
|
m
|
Kütlə
|
M
|
kiloqram
|
kg
|
Müddət
|
T
|
saniyə
|
s
|
Elektrik cərəyanının gücü
|
İ
|
amper
|
A
|
Termodinamik temperatur
|
|
Kelvin
|
K
|
İşığın gücü
|
J
|
Kandela
|
cd
|
Maddə miqdarı
|
N
|
Mol
|
mol
|
Əlavə
|
Müstəvi bucaq
|
-
|
radian
|
rad
|
Cisim bucağı
|
-
|
steradian
|
sr
|
Praktiki hallarda adətən bucaq kəmiyyətlərinin ölçüsü kimi aşağıdakı vahidlərdən istifadə olunur:
dərəcə - 1o = 2 /360 rad = 1,7453.10-2 rad;
dəqiqə - 1/ = 1o/60 = 2,9088.10-4 rad;
saniyə - 1// =1//60 = 1o/3600 =4,8481.10-6 rad;
radian – 1 rad = 57o17/45// = 57,2961o = (3.4378.103)/= =2.0627.105)// .
Steradian (sr) təpəsi kürənin mərkəzində olan və onun səthindən tərəfi kürənin radiusuna bərabər olan kvadratın sahəsi boyda sahə kəsib ayıran cisim bucağıdır.
Bu bucağı müstəvi bucaqların köməyilə və
ilə hesablamaqla təyin edirlər.Burada - cisim bucağı, - müstəvi bucaqdır.
Sİ sisteminin törəmə vahidləri əsas və əlavə vahidlərdən yaradılır.
Elektrik və maqnit kəmiyyətlərin ölçülməsində bir əsas vahid – amper (A) vardır. Amper və elektrik, maqnit, mexaniki və istilik kəmiyyətləri üçün ümumi olan güc – vatt (Vt) vahidinin əsasında yerdə qalan bütün elektrik və maqnit vahidlərini təyin etmək olar. Lakin hal-hazırda vattı dəqiq əks etdirmə vasitələri olmadığından elektrik və maqnit vahidləri cərəyanın gücü və amperdən törəmə tutum vahidi – farada əsaslanır.
Faraddan başqa amperdən törəmə fiziki kəmiyyətlərə aşağıdakılar da aiddir:
e.h.q. və elektrik gərginliyi vahidi – Volt (V);
tezlik vahidi – Hers (Hs);
elektrik müqavimət vahidi – Om (Om);
tutum vahidi – Farad (F)
induktivlik və iki sarğacın qarşılıqlı induktivlik vahidi – Henri (Hn).
1.2 və 1.3 cədvəllərində törəmə vahidlər və ölçmə təcrübəsində çox istifadə olunan vahidlər göstərilmişdir.
Tədqiqat obyektini öyrənərkən ölçmə üçün fiziki kəmiyyətləri seçmək lazımdır. Nəzərə alsaq ki, real obyektlər çoxlu sayda xassələrə malikdirlər,onda ölçmə nəticələrini almaq üçün ölçülən kəmiyyətlər kimi obyektin qarşıya qoyulan məqsədə uyğun xassələri, başqa sözlə, obyektin modeli seçilir.
Modelin seçilməsi nəticəsində ölçülən kəmiyyətlər müəyyənləşdirilir.Bu kəmiyyətlər kimi modelin parametrləri və yaxud onların funksionalları qəbul edilir.
Modellər real obyektləri tədqiq etmək üçün geniş istifadə olunur.
Məsələn, dəyişən cərəyanın gücü üçün model kimi sinusoida qəbul edilir: , burada - modelin parametrləri olub,amplituda,bucaq tezliyi və faza sürüşməsi, t – müddətdir. Modelin hər bir parametri və yaxud funksional ölçülən kəmiyyət ola bilər, məsələn, ölçülən kəmiyyət təsiredici cərəyan
ola bilər, burada .
|
| |
