Boyitish usullari, jarayonlari va operatsiyalari

Download 4.38 Mb. Pdf ko'rish
bet	4/88
Sana	21.08.2022
Hajmi	4.38 Mb.
	#25308

1 2 3 4 5 6 7 8 9 ... 88

Bog'liq
foydali qazilmalarni boyitish
1-mavzu, elektrotexnikadan 50ta test (Автосохраненный), qo\'rg\'oshin, o\'zgaruvchan tok, Korxonada maxsulot(xizmat,ish) tannarxini kamaytirish yo\'llari, Korxonada maxsulot(xizmat,ish) tannarxini kamaytirish yo\'llari, Boshqaruv samaradorligi va uni oshirish yo’llari, topshiriq IL, Individual loyiha, Boshsahifa, imtihon 2021, 3. Fotoelektronika

Boyitish jarayoni

1.2. Boyitish usullari, jarayonlari va operatsiyalari.
Foydali qazilma turli minerallarning murakkab kompleksi hisoblanadi.
Foydali qazilmada qimmatbaho komponent ko‘pincha tegishli mineralning
tarkibida uchraydi. Masalan, mis misli rudalarda mis saqlaydigan minerallar:
xalkopirit, bornit, kovellin va h.k. lar tarkibiga kiradi. Kamdan – kam hollarda
qimmatbaho komponent toza (tug’ma) holda uchraydi, masalan, nodir metallar,
olmos, grafit va h.k. Qimmatbaho komponent saqlovchi minerallar foydali
minerallar deyiladi. Qimmatbaho komponent yoki foydali qo‘shimcha
saqlamaydigan minerallar puch tog’ jinslari deyiladi.
Bu erda foydali mineral, zararli yoki foydali qo‘shimcha, puch tog’ jinslari
tushunchalarining nisbiyligini ta’kidlab o‘tish lozim. Mineralning bu
tushunchalarning qaysi biriga mansubligi faqat foydali qazilmani berilgan
turigagina boq’liq. Bitta mineralning o‘zi dastlabki mahsulotda foydali, boshqasida
esa puch tog’ jinsi bo‘lishi mumkin. Masalan, kvarts keramika sanoati uchun
foydali mineral hisoblanadi, rangli va qora metal rudalarida esa puch tog’ jinsi va
xatto zararli qo‘shimcha hisoblanadi.

10
Boyitish texnikasi va texnologiyasining rivojlanishi, shuningdek xalq
xo‘jaligining ma’lum hom-ashyoga bo‘lgan ehtiyoji ortib borishi bilan u yoki bu
foydali qazilmada mavjud bo‘lgan minerallar puch tog’ jinslari razryadidan foydali
mineral razryadiga o‘tishi mumkin.
Foydali qazilmadan qimmatbaho mineralni ajratib olish uni tashkil qiluvchi
mineralarning kimyoviy o‘zgartirishlarga uchratish natijasida sodir bo‘ladi:
minerallardan metallar qo‘yiladi, apatit super-fosfatga aylanadi va h.k. Foydali
qazilma va boyitish mahsulotlarining bunday qayta ishlanishi metallurgik, kimyo,
keramika, shisha, tsement, lak – bo‘yoq va boshqa sanoat korxonalarida amalga
oshiriladi.
Foydali qazilmalarni boyitish – minerallarning kimyoviy o‘zgarishlari bilan
bog’liq bo‘lmagan mexanik qayta ishlashdir. Minerallarning kimyoviy tarkibi
boyitishgacha va boyitishdan keyin ham o‘zgarishsiz qoladi. Boyitishda foydali
qazilma sifatining yaxshilanishi minerallarni ajratish orqali amalga oshiriladi.
Boyitma deb ataluvchi mahsulotlarga foydali mineral va foydali
qo‘shimchalarning asosiy qismi, chiqindi deb ataluvchi mahsulotlarga esa puch
tog’ jinslari va zararli qo‘shimchalarning katta qismi ajratiladi. Chiqindi boyitish
jarayonidan chiqarib tashlanadi va chiqindilar maydonida yig’iladi, boyitma esa
keyingi qayta ishlash va ishlatishga jo‘natiladi.
Boyitishda foydali qazilma sifatining yaxshilanishiga puch tog’ jinslarini
ajratish va foydali minerallarni kamroq hajmga yig’ish orqali erishiladi. Bunda
qimmatbaxo komponentning miqdori ortadi, chunki uning deyarli barcha miqdori
boyitmada jamlanadi.
Boyitishda ajratiluvchi minerallarning fizik va fizik-kimyoviy xossalaridagi
farq ishlatiladi. 1- jadvalda minerallarning boyitishda ishlatiladigan xossalari va
ularga muvofik boyitish usullari keltirilgan.

11
1-jadval.
Boyitish usullari va minerallarning xossalari
Boyitish usullari
Gravitatsiya
Flotatsiya
Magnit
Elektr
Qo‘lda saralash
Minerallarning xossalari
Solishtirma
og‘irlik, zichlik
Mineral
zarrachalar
yuzasining fizik-
kimyoviy
xossalaridagi farq
Magnitlanish
qobiliyati
Elektr
xossalari
Rangi, yaltiro
g‘ligi, shakli,
zichligi
Boyitish usullari boyitish operatsiyalariga bo‘linadi. Boyitish jarayoni –

Download 4.38 Mb.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 ... 88

Download 4.38 Mb.

Pdf ko'rish