Dofamin gipotalamusning maxsus neyrosekretor hujayralaridan sekresiya qilinib, adenogipofizgamaxsus dofaminergik reseptorlar orqali prolaktin vakam darajada STG ssekresiyasinitormozlanishin chaqiradi.Uning agonisti hisoblanuvchi parlodel ayollarda sut bezlarining patologik sekresiyasida foydalaniladi (galaktorei sindromi).
Tireoid gormonlar.
Ularning strukturaviy asosida ikkita α- tirozinning kondensillashgan molekulalaridantashkil topgan tironinli yadroyotadi. Tironin hosilalarining gormonli faol muhim strukturaviy tavsifi –ularning molekulalarida 3 yoki 4 ta yod atomining bo‘lishidir. Xuddi shunday triyodotronin (3, 5, 3 ’– triyodotronin, T3) va tiroksin (3, 5, 3’, 5’ –tetrayodotronin, T4) – gormonlari organizmdagi energiya almashinuvini, o‘qsillar sintezini vatanani rivojlanishini boshqarib, umurtqali hayvonlarning qalqonsimon bezining follikulyar hujayralaridan ishlab chiqiladi. T4ningtuzilishini birinchi marta Kendall (1915) tomonidan, T3–Gross va Tett-Rivers (1952) tomonidantavsiflangan. T3va T4ayrim ko‘k yashilsuvo‘tlarida topilgan. Tironinli gormonlar katexolaminlardan farqli o‘laroq ularning molekulalarida ikkita tekis benzolli halqani mavjudligi tufayli neytral muhitli suvlarda yomon eriydi. Ularning suvda eruvchanligi muhitning ishqoriyligi ortgan paytda jiddiy darajada yaxshilanadi. Shu bilan birga, ular ayrim spirtlarda, aynan butanolda, yaxshi eriydi, shu sababdan ohirgi qon plazmasi va to‘qimalarda gormonlarni aniqlashda foydalaniladi. Tironinli birikmalarnisbatan past qutblanishga ega bo‘lganligi sababli ular etarlicha namoyon bo‘luvchi lipofillikka ega va ular katexolaminlarganisbatan engil hujayra membranalaridan o‘tishi mumkin.
Tireoid gormonlarning biologik faolligi uning molekulasidagi strukturaviy xususiyatlarini majmuasi bilan aniqlanadi: difenilli bog‘lar, yon zanjirli (alanin qoldig‘i ) va yodfenollifunksiyalari. Spesifik gormonal faolligini namoyon bo‘lishida, tironinning yodlanish darajasi vahalqalardagi yod atomlarini holati muhim rol o‘ynaydi.Masalan, mono-va diyodtironinlar unchalik faol emaslar, lekin 3 yoki 4 yod atomini saqlovchi tironinlargina faoldir. Bu holda A halqasidagi 3- va 5-holatlarni va B halqadagi 3’-holatdagi yodlanishlar ancha yuqori ahamiyatga ega.T3ancha yuqori, kuchli biologik ta’sirko‘rsatishga, T4-ancha samarasiz, 3, 3’, 5’ – triyodtironin esa umuman gormonal faollikka ega emasligi ko‘rsatib berilgan. T3–faqatginasekresiya qilinuvchi gormongina bo‘lib qolmasdan, balki u periferiyadagi tiroksinning faollashtirilgan shaklidirdeb hisoblanadi. Bizning nazarimizda, yon zanjir va diyodlangan A halqasi gormonal molekulaning rekognonli qismi hisoblansa,monoyodlangan B halqa esa –akton hisoblanadi (Yorgensen ham mual. , 1962; Tata, 1980). Qalqonsimon bezning gormonlari hujayralardagi ma’lum almashinuv jarayonlarini alohida spesifik ravishda boshqaruvchi –yodning tashuvchisi (transporterlari) hisoblanadi deb ta’kidlanadi. Triyodli gormonlarning samarasi faqatgina reaksiya qiluvchi hujayralar, organlar va to‘qimalarda gormonlarning diyodlanishi yuz berganidan keyingina, ya’ni organik birikmalardan yod atomlari ajralganidan keyin namoyon bo‘ladi. Keltirilgan ma’lumotlar ma’lum darajada o‘z o‘rniga ega. Shunday ekan, tireoidli gormonlar molekulasidagi yod yuqorida qayd qilinganidek, ajib alohidagi ahamiyatga egaemas ekan. Bizning nazarimizda uning roli spesifik sitoreseptorlar strukturasidagi tironinli molekulaning strukturaviy mosligini ta’minlashga qaratilgan bo‘lsakerak.
|
