157
11-mavzu: Elektr uskunalarning ishonchliligini oshirish.
Reja:
1.
Elektr motorlarini ishdan chiqishi.
2.
Og‘ir atrof muhit sharoiti.
3.
4A, 5A, A02-SX seriyali motorlar.
Elektr motorlarini ishdan chiqishiga qishloq va suv xo‘jaligi sharoitida asosiy
sabablar quyidagilar bo‘lishi mumkin. Og‘ir
atrof muhit sharoiti, konstruktiv
ishlanganligining atrof muhit sharoitiga to‘g‘ri kelmasligi, turli avariyali rejimlardan
himoya qilinmaganligi yoki himoya vositasining mos emasligi,
eksplutatsiya
darajasining pastligi va boshqalar.
Og‘ir atrof muhit sharoitida elektr motorlar ishonchli ishlaydigan,
himoyalangan konstruksiyaga ega qilib ishlanmoqda, eski motorlar ta’mir
paytida
modernizatsiyalanmoqda, elektr motorlarni agressiv muhitdan boshqa joyga olib
o‘rnatiladi yoki ular alohida shkafga o‘rnatilib mikroiqlim hosil qilinadi. Hozirda
zavodda tayyorlashda elektr motorlar qishloq va suv xo‘jaligi
uchun maxsus
tayyorlanmoqda va o‘zini qishloq xo‘jaligi sharoitida yaxshi ishlashni
ko‘rsatmoqda. Chorvachilik fermalari sharoitida qishloq va suv xo‘jaligi elektr
motorlari 6-8 yil xizmat muddati bilan ishlamoqda, umumsanoat variantlari esa 1,5-
2 yil ishlab ishdan chiqmoqda.
4A, 5A, A02-SX seriyali motorlar ishonchli izoliyasiya va himoyaga ega bo‘lib, ular
qishloq va suv xo‘jaligi obyektlarida yuqori ishonchlilik bilan ishlab turibdi. 4ASX
seriyali motorlar ulardan farqli ravishda, ulanish joylari nikelli qilib va yuqori sifatli
qilib ishlangan va xizmat muddati 1,5 barobargacha oshirilgan.
4AM seriyali modenizatsiya qilingan motorlar yuqoriroq ishonchli
ishlanganligi bilan farqlanadi. Yana internatsional
ishlangan AI seriyali qilib
asinxron motorlar qi
щloq va suv xo‘jaligida qo‘llab foydalanilmoqda, ular yanada
yuqori ishonchlilik ko‘rsatkichlarga ega. Demak hozirda og‘ir sharoitlarda ishonchli
ishlay oladigan universal motorlar chiqarilmoqda, ular zax nam, o‘ta nam kimyoviy
aktiv moddali fermalarda, yuqori changli binolarda (chang miqdori-240 g/m
3
,
namlik 80-100%, amiak 2-140 mg/m
3
) ishonchli ishlab turibdi.
Hozirda ishlab
turgan A, AO, A2, AO2 va boshqa eski seriyadagi motorlar modelizatsiya qilinib
kapital va joriy ta’mirlarida ularning izolatsiyasining sifatini,
himoyalanish
darajasini oshirilmoqda. Kapital ta’mirlashda ikki-uch bor izolatsiyalovchining lak
bilan shimdirish yaxshi natijalar beradi. Motorni ta’mirdan keyin izolyasiyalovchi
lakiga ingibitor qo‘shib uch bor shimdirish yaxshi natijalar beradi.
Ingibitor lak
pardasiga difontiyalanib, undagi mayda teshiklarni to‘ldiradi va namlikning
shimilishini kamaytiradi. Ko‘pincha xromatli va BDN ingibitorlar qo‘llaniladi. BDN
ingibitori bu dietilalinin, benzotriazol va paranitrofenollarni
atsetondagi eritmasi
bo‘lib eng yaxshi ingibitordir. Bu ingibitor GF-92 x.s. emalga 6% li aralashma
ko‘rinishda tayyorlanib izolatsiya sifatida ishlatilsa bo‘ladi. Stator cho‘lg‘amlarining
yon qismlari bo‘yok pukagich bilan qo‘shimcha ishlov beriladi. Uzoq muddat
ekspluatatsiya natijalari ingibitorli lak bilan shimdirilgan
motorlar izolyasiyasi
qarshiligi 3-4 marta katta bo‘lib qolganligini ko‘rsatadi.
158
Elektr motorlarini ekspluatatsion ishonchliligini oshirish uchun ularni maxsus
joylarga o‘rnatish mumkin. Bunda qo‘shimcha kabellar zarur bo‘ladi. Odatda bu
yo‘l yangi obektlarni loyhalashtirish-qurish paytida bajarilsa samaraliroq bo‘ladi.
Elektr motorlarni o‘rnatishda ularni ishonchli ishlashi ko‘zda tutilishi zarur.
