159
12-mavzu: Elektr uskunalarning profilaktik sinovlari.
Reja:
4.
Texnik ekspluatatsiya qoidalari.
5.
Sinovlar hajmi va me’yorlari.
6.
Profilaktik sinovlar.
Elektr uskunalar turli puxtalikka ega bo‘lgan
bir necha qismlardan iborat
bo‘ladi. Uning biror qismining yaroqsiz holga kelishi butun elektr uskunaning
to‘xtab qolishiga olib keladi, ishlab chiqarishga zarar etkaziladi, ish mashinalari va
agregatlar turib qoladi. Ayniqsa kutilmagan to‘xtab qolishlar xavfli bo‘ladi. Bunday
to‘xtab qolishlarni oldini olish uchun, ko‘rsatkichlari pasayib ketgan elementlarni
o‘z vaqtida topish va almashtirish uchun profilaktik diagnostika tadbirlari o‘tkazib
turiladi. Energetika tizimlarida bunday diagnostika
profilaktik sinovlar yoki
tekshirish o‘lchovlari deyiladi. Texnik ekspluatatsiya qoidalariga ko‘ra va
korxonalarda elektr uskunalarni ekspluatatsiyasini tashkil qilish bo‘yicha uslubiy
qo‘llanmalarga asosan texnik xizmat ko‘rsatish va ta’miridagi sinovlaridan tashqari
mustaqil tadbirlar sifatida profilaktik sinovlar o‘tkazib turiladi. Sinovlar hajmi va
me’yorlari zavod tayyorlab bergan yo‘riqnomalari va elektr uskunalar
ekspluatatsiyasi tajribalariga asoslanib aniqlanadi. Bu sinovlar texnik ekspluatatsiya
qoidalarining tarkibiy qismi bo‘lib qolgan va korxonalarning energetika
xizmati
tomonidan bajarilishi majburiydir. Profilaktik sinovlarda birinchi navbatda elektr
uskunalarning izolyasiyasiga e’tibor beriladi, chunki izolyasiya ularning eng nozik
elementi bo‘lib, eng tez eskiradi, yaroqsiz holga keladi.
Qishloq va suv xo‘jaligida ekspluatatsiyada bo‘lgan
asosiy elektr uskunalar
izolyasiyasining profilaktik sinovlari uchun ko‘rsatmalar 4.1jadvalda keltirilgan.
Izolyasiyasini qarshiligini o‘lchash bilan birga elektr uskunaning profilaktik
sinovlarida uning boshqa ko‘rsatkichlarini ham o‘lchab olinadi. Kuch
transformatorlarining izolyasiyasi tekshirilganda R
60
ifodadan aniqlanadi. K
ab
miqdori absorbsiya koeffitsienti K
ab
R15 zavodda belgilangan qiymatidan 30% dan
ko‘proq kamayishi izolyasiyaning nam torta boshlaganini, K
ab
1,3 bo‘lsa,
uning
ekspluatatsiyaga yaroqsiz ekanligini bildiradi. Izolyasiya quritilib, keyin
transformator tarmoqqa ulanadi. Yana cho‘lg‘amlarining qarshiligi doimiy tokda
o‘lchab ko‘riladi, uning miqdori me’yoridan ±2% dan kam farq qilishi kerak. Havo
quritish filtrlarining silikageli holati tekshiriladi. Silikagel zarrachalari bir tekis havo
rangda bo‘lishi zarur.
Quvvati
630
kVA dan
yuqori
termosifon
filtrli
kuch
transformatorlarining moyi 5 yilda bir sinab turiladi. Bunda moyning elektr
mustahkamligi mexanik aralashmalar miqdori, kislotali raqami, alanga olish harorati
o‘lchab ko‘rib aniqlaniladi.
4.1-jadval
Elektr uskunalarning izolyasiyasining qarshiligini profilaktik o‘lchash muddatlari va
me’yorlari
160
T.
r.
Elektr o‘tkazgich va
jihoz turi,
nomlanishi
Izolyasiya qarshiligini
tekshirish uslubi
bo‘yicha yo‘riqnoma
(megommetr kuchlanishi,
o‘lchash davriyligi va h.k.)
Qarshilik me’yori,
M Om
1
2
3
4
1
Kuch va yoritish
tarmoqlari;
taqsimlash
vositalari, shchitlar;
0,38…0,66 kV li
elektr jihozlar
1000 V. Quruq binolarda 6-
yilda bir marta o‘lchanadi.
O‘ta zax, issiq xonalarda,
ochiq atmosferada
o‘rnatilgan va kimyoviy faol
moddalar bo‘lgan muxitda
yilda bir. Biror faza bilan er
oralig‘ida o‘lchanadi. Elektr
tarmoq uziladi
0,5
2
1 kV gacha
kuchlanishli kuch
kabel tarmoqlari
2500 V. Muqobil ishlovchi
elektr uskunalarida 5 yilda
bir, mavsumiy ishlaydigan
elektr uskunalarda-mavsum
oldidan o‘tkaziladi
0,5
3
35 kV gacha bo‘lgan
kuch
transformatorlarda
2500 V. Muddati
yo‘riqnomalar bo‘yicha
ekspluatatsiya sharoitidan
kelib chiqib aniqlanadi
Avvalgi miqdoridan
70% dan ko‘p
bo‘lishi kerak
4
U =0,66 kV li elektr
motorlarda (stator
chulg‘amlarida)
1000 V. PPREsx bo‘yicha
kamida 2 yilda 1 marta
1,0 - t = 20°C 0,5 - t
=60°S
5
Qo‘lda ishlatiladigan
asboblar va ko‘chma
yoritgichlar
500 V.
Muddatlari PPREsx
bo‘yicha kamida 6 yilda
1 marta o‘tkaziladi
0,5
Elektrodli suv qizdirgichlarda (elektrodli qozonlarda) suvning solishtirma
qarshiligi o‘lchanadi, 20
0
S haroratli suvning solishtirma qarshiligi 10…50 Om·m
bo‘lishi kerak. Elektr qozondagi himoya vositalarining ishlashi ham tekshirib
ko‘riladi. Havo elektr uzatish tarmoqlari uchun gabarit o‘lchamlari, izolyatorlari,
simlarning
ulangan
joylari,
yog‘och
tayanchlardagi emirishlar,
himoya
elementlarining holati tekshiriladi.
Erga ulanish qurilmalari qarshiligining profilaktik o‘lchovlari POOR
sistemasi bo‘yicha, kamida 3 yilda bir marta bajariladi. O‘lchovlar
yilning eng
quruq mavsumlarida bajariladi. Erning solishtirma qarshiligi
ρ≤100 Om·m
bo‘lganda qayta erga ulanishlar
qarshiligi R
≤30 Om, transformatorlarning
161
neytrallari qarshiligi R
≤40 Om bo‘lishi zarur. Potensiallarni tekislovchi qurilmalar
ham har yili tegib ketish kuchlanishi miqdorini o‘lchab tekshiriladi.
