167
15-mavzu: Kuchlanishi 1000 V va undan yuqori havo elektr uzatish elektr
tarmoqlarini ekspluatatsiya qilish.
Reja:
1. Kuchlanishi 1000 V va undan Yuqori havo elektr uzatish elektr
tarmoqlarini ekspluatatsiya qilish.
2. Elektr tarmoqlari.
3. Iste’molchilarni elektr energiyasi bilan uzluksiz ta’minlab turish.
Elektr tarmoqlari ochiq usulda izolyasiyasiz simlarda bajarilgan yoki
izolyasiyali va mexanik zararlanishdan himoyalangan-kabel ko‘rinishida bo‘lishi
mumkin. Ular iste’molchilarni elektr energiyasi bilan uzluksiz ta’minlab
turish
uchun xizmat qiladi. Havo elektr uzatish tarmoqlari sodda, nisbatan arzon,
ekspluatatsiyasi engil bo‘lib, qishloq xo‘jaligi tarmoqlarida keng tarqalgan. Ular
tok o‘tkazuvchi simlardan, tayanchlardan va izolyatorlardan iborat bo‘ladi. Ochiq
havo ta’sirida havo elektr uzatish tarmoqlari asta-sekin eskirib boradi. Yog‘och
tayanchlar esa chirib boradi. O‘tkazgich simlar tokning
issiqlik hamda dinamik
ta’sirlari ostida bo‘ladi. Yana ular atmosferaning turli xil ta’sirida bo‘ladi (shamol,
qor, muzlash, yashin, va h.k.). Izolyatorlar ko‘pincha mexanik zararlanishi ham
mumkin. Bularning oldini olish uchun ma’lum bir texnik ekspluatatsiya chora
tadbirlari ko‘riladi. U elektr tarmoqlarining kafolatli ishlashini ta’minlaydi. Elektr
energiya ta’minotining kafolatliligi ko‘pincha qishloq va suv xo‘jaligi
obyektlari
uchun katta ahamiyatga egadir, ayniqsa, yirik chorvachilik komplekslari,
issiqxonalar, meva omborlari uchun zarurdir. Bu korxonalarda elektr energiya
uzilishlari katta moddiy zarar keltiradi va noqulayliklar keltirib chiqaradi.
Elektrotexnik xizmat xodimlari havo elektr tarmoqlarining
barcha elementlarini
doimo yaroqli holda tutishi kerak. Bunda quyidagilar bajarilishi shart:
-havo elektr uzatish tarmoqlarida tok Yuklanishi (nagruzka) normada
ushlab turilishi kerak;
- havo elektr uzatish tarmoqlarini doimo nazorat qilib turish zarur;
- havo elektr uzatish tarmoqlarining rejali profilaktik sinov va o‘lchovlarini,
ta’mirlash ishlarini o‘z vaqtida bajarish;
- halokatlarni chuqur tahlil qilib, ularning sabablarini aniqlash
hamda ularni oldini
olish uchun tadbirlar ishlab chiqish kerak. Barcha ishlar texnik ekspluatatsiya
qoidalari va texnika xavfsizligi qoidalari asosida olib borilishi.
Texnik ekspluatatsiya qoidalariga binoan izolyasiyasiz simlarda ruhsat
berilgan harorat 65
0
S qilib belgilangan. Bunda havo
elektr tarmoqlari yuklamasi,
atrof-muhit harorati
bu erda :
t
rb
-simlarda ruhsat berilgan qizish harorati.
t
rb
=65
0
S
t
x
- atrof-muhitning hisobiy harorati. t
x
- =35
0
S.
Havo elektr uzatish tarmoqlarining qarovi rejali (doimiy) va rejadan tashqari
bo‘lishi mumkin. Doimiy qarovlar kunduzgi, tungi, balandlikdagi, tekshiruvchi va
nazorat qiluvchi bo‘ladi.
Kunduzgi qarovlar bir oyda bir marta o‘tkaziladi. Havo uzatish tarmoqlarining
barcha elementlari ko‘zdan kechiriladi. Ularning yuqori qismi durbin bilan
kuzatiladi. Ulangan va mahkamlangan
joylari tekshiriladi, tungi yoritish
168
elementlarining sozligi aniqlanadi. Yuqoriga chiqib o‘tkaziladigan qarovlarda (6
oyda bir marta) tarmoq ajratib qo‘yiladi. Izolyatorlar va armaturaning
mahkamlangan joylari hamda o‘tkazgichlarning tarangliligi tekshiriladi.
Tekshirish qarovlari injener texnik xodimlar
tomonidan turli muddatlarda
bajariladi va havo tarmoqlarining holati kuzatiladi. Barcha nosozliklar o‘z vaqtida
bartaraf etilishi kerak. Navbatdan tashqari qarovlar halokatlardan keyin og‘ir tabiiy
ofatlarda, kuchli shamolda, tumanda, va muzlashda,
suv toshganda, qattiq sovuq
yoki issiqda), hamda havo elektr tarmoqlari avtomatik ajratilganda o‘tkaziladi.
Havo elektr tarmoqlarining barcha nosozliklari maxsus jurnalga yozib boriladi.
