191
23-mavzu: Transformatorni quritish.
Raja:
1.
Ko‘p holatlarda transformatorlar izolyasiyasi nam tortib.
2.
O‘z bakida induksion quritish.
3.
Transformatorning o‘z bakida elektromagnit maydon quvvat yo‘qolishlari.
Ko‘p holatlarda transformatorlar izolyasiyasi nam tortib qolgan bo‘ladi.
Transformatorni quritish moyi bilan yoki moyini bakdan to‘kib bajarilishi mumkin.
O‘z
bakida
induksion
quritish.
Transformatorning
o‘z
bakida
elektromagnit maydon quvvat yo‘qolishlari issiqlik ajratib chiqaradi. Bakni bir
tekis qizdirish uchun, unga past tomonidan 60% gacha qismiga qo‘shimcha
magnitlovchi chulg‘am o‘raladi. Yuqori qismiga o‘ramlar siyrakroq o‘raladi.
Magnitlovchi chulg‘am ko‘rsatkichlari quyidagi tartibda aniqlanadi: O‘ramlar soni
bu
erda l -bak perimetri, m; U-manbaaning
K
T
–bakning issiqlik o‘tkazish koeffitsienti, issiqlik izolyasiya o‘ralgan bakda
K
T
=5; o‘ralmagan bakda-12 kVt/m
2
grad,
F-bakning to‘liq yuzasi, m
2
F
0-
bakning cho‘lg‘am o‘ralgan yuzasi, m
2
;
t
k-
bak harorati, ruhsat etilgan qizish harorati
˚S, t
k
=95˚; t
0-
atrof muhit harorati
, ˚S.
doimiyning (konstanta) solishtirma quvvat isroflariga bog‘liqligi
R
A
R
A
0,75
2,33
1,4
1,74
0,8
2,26
1,6
1,65
0,9
2,12
1,8
1,59
1,0
2,02
2,0
1,54
1,1
1,92
2,5
1,42
1,2
1,84
3,0
1,34
Quritish paytida transformator
bakining harorati kuchlanishni, o‘ramlar
sonini va qizdirish vaqtini o‘zgartirib rostlanadi.
Nol ketma-ketlik toki bilan quritish. Bu uslubda transformatorni quritishda
uning biror fazasi chulg‘amlariga tok manbaasi ulanadi. Chulg‘am nol ketma-
ketlik sxemasida ulanadi. Qishloq va suv xo‘jaligidagi
transformatorlar odatda
nolli sxemada ulanadi va uning ikkilamchi (past kuchlanishli) chulg‘amining noli
bilan fazalar boshi ulanishi mumkin bo‘ladi. Chulg‘amlarning magnit maydoni
o‘zak va bakdagi energiya yo‘qotishlari hisobiga issiqlik ajratib chiqaradi.
Transformatorning barcha metall qismlari qiziydi va izolyasiyani tez quritadi. Bu
uslub birdaniga ikki yoqlama quritish uslubi
bo‘lib, qisqa tutashuv toki bilan va o‘z bakida
qizdirish uslublarini qo‘shilishidir.
Nol ketma-
ketlik toklari bilan transformatorni quritish
ko‘rsatkichlari quyidagicha aniqlanadi (6.1-
rasm).
192
6.1-rasm. Nol ketma-ketlik toki bilan transformatorni quritishda uning past
kuchlanishli
chulg‘amlarini ulash sxemasi: a–Yulduzcha, b–uchburchak.
Atrof
muhit harorati
20˚S bo‘lib, quritishda transformatorning aktiv qismining
harorati 100-
110˚S bo‘lganda, bakida qo‘shimcha issiqlik izolyasiyasi bo‘lmagan
transformatorlar uchun
∆R=0,65-0,9 kVt/m
2
deb qabul qilinadi.
Solishtirma
quvvat isrofining kichik miqori kamroq quvvati transformatorga tegishli bo‘ladi.
Chulg‘amlar “Yulduz” bo‘ladi, bu erda: Z
0
- nol ketma-ketlik faza chulg‘amining
to‘la qarshiligi, Om, tajriba yo‘li bilan aniqlanishi mumkin.
Transformator qancha katta quvvatli bo‘lsa, bak devorlari qalinroq bo‘lsa,
magnit o‘zak bakka yakinroq bo‘lsa, sos
φ
0
shunchalik yuqoriroq bo‘ladi.
Trubkali baklari bo‘lgan transformatorlar uchun o‘tkazgich simlarning
ifodadan aniqlanadi. Bu erda I
H
,Sh- mos ravishda transformatorning nominal toki
(A) va quvvati (kVA). Ichki issiqlik manbaalari bo‘lsa, transformatorni nol ketma-
ketlik toklari bilan quritish o‘z bakida quritishga ko‘ra
kamroq quvvat sarfi va
vaqti bilan harakterlanadi (40% gacha). Transformatorni nol ketma-ketlik toki
bilan quritish uslubida nostandart kuchlanishli tok manbaasi zarur bo‘ladi, bu holda
masalan payvandlash transformatori ishlatilishi mumkin.
