202
26-mavzu: Elektr motorlarni ekspluatatsiyaga qabul qilish.
Reja:
1.Elektr motorlarni ekspluatatsiyaga qabul qilish.
2. Yirik motorlar.
3. Motorni mahkamlash.
Barcha elektr motorlarni ekspluatatsiyaga qabul qilib olinishi zarur.
Kichik
quvvatli motorlar yog‘och tarada olib kelinadi. Yirik motorlar esa yog‘och yoki
metall romlarda transportirovka qilinadi. Tashish va ortish tushirishda barcha
ehtiyot choralari ko‘rilishi, motorlarni mexanik zararlanishdan saqlash zarur.
Elektr motorlarni ekspluatatsiyaga qabul qilishda u ko‘zdan kechiriladi. Motor
bilan texnologik agregat va uzatma bir karkasda bo‘lsa, hammasi ko‘rib chiqiladi.
Bundan
tashqari boshqarish shkafi, ishga tushirish-himoya vositalari ham ko‘rib
chiqiladi. Valning erkin aylanishi tekshiriladi, motorni aylanish yo‘nalishi strelka
bilan ko‘rsatilgan bo‘lishi kerak. Motorni mahkamlanish
boshmoqlari tekshirib
ko‘riladi, ularda yoriqlar bo‘lmasligi zarur. Ularnish qutisi mexanik zararlanmagan
bo‘lishi zarur. Boshqarish-himoya vositalari motor oldiga o‘rnatilishi zarur, agar
boshqarish pulti boshqa erda bo‘ladigan bo‘lsa, uning ishchi holati va
ko‘rsatkichlarini ko‘rsatib turuvchi signal elementlari bo‘lishi zarur.
Elektr motor o‘rnatiladigan fundament massiv bo‘lishi, kamida elektr motor
vaznidan 15-20 barobar massaga ega bo‘lishi zarur. Tarmoq kuchlanishini
o‘lchab turuvchi voltmetr, yuklamasi uchun esa ampermetr va signal lampalari soz
bo‘lishi zarur.
Elektr motorni eksplutatsiyaga qabul qilishda izolyasiya qarshiligi o‘lchab
ko‘riladi. Izolyasiya qarashligi kamida 0,5 M Om bo‘lishi kerak. Odatda zavoddan
kelib tushgan motorlarda
izolyasiya qarshiligi R
iz
20 M Om atrofida bo‘ladi. Ishga
tushirish, himoya vositalarining izolyasiyasi ham kamida R
iz
0,5M Om qarshilikda
bo‘lishi kerak. O‘rnatilganda motorlarni fazalaridan tashqari korpusi erga ulanish
tarmog‘iga ulanadi: R
er
4Om bo‘lishi zarur. Erga ulanish konturi zararlanishlardan
himoya qilingan bo‘lishi zarur.
Elektr motorni ishga tushirishdan oldin fazalarining boshi va oxirlari
tekshiriladi. Valning erkin aylanishi ko‘riladi, Izolyasiyasi qarshiligi o‘lchab
ko‘riladi, ishga tushirish - himoya vositalarining sozligi tekshiriladi.
Tarmoq
kuchlanishi va motor fazalar ulanishi mosligi tekiriladi, fazalar simmetriyasi
o‘lchab aniqlaniladi.
Uch fazali asinxron elektr motorlar tarmoqqa to‘liq kuchlanishga to‘g‘ridan
to‘g‘ri ulanadi. Motorni ishga tushirishda tarmoq kuchlanishining pasayishi
U
N
-tarmoq nominal kuchlanish, V
I
N
-motorni ishga tushirishdagi tok miqdori, A
Agar kuchlanishning pasayishi 15… 20% dan kam bo‘lsa,
asinxron elektr
motorlar tarmoqqa to‘liq kuchlanishga to‘g‘ridan to‘g‘ri ulanishi ruhsat etiladi.
Aks holda maxsus sxemalar yoki vositalar qo‘llaniladi. Elektr motorni ishga
tushish holati ish mashinasi bilan birga ham tekshirib ko‘rilishi zarur. Motorni
ishga tushirishda tok miqdori nominal tokga nisbatan 5-7 barobar ko‘tarilishi
mumkin. Motorning tokini ishga tushirishda chegaralash uchun qisqa tutashtirilgan
203
rotorli asinxron motorlarda bir necha uslublar qo‘llaniladi:
agar normal ish
rejimida motor stator chulg‘amlari uchburchak sxemada ulangan bo‘lsa, uni ishga
tushirishda Yulduz sxemasida ulanadi, ishga tushirib bo‘lgach, uchburchak
sxemasiga o‘tiladi; motor ishga tushirishda avtotransformator
yoki reaktor orqali
ulanadi, yirik elektr motorlarda; agar rotori faza chulg‘amli bo‘lsa rotor
chulg‘amlariga qo‘shimcha qarshilik ulanadi. Yuqoridagi
uslublar - sxemalar
motorni to‘xtatish yoki tezligini o‘zgartirishda ham qo‘llanilishi mumkin.
