12
lash jarayonida irg‘itilayotgan plastinka ikki marotaba
egiladi: birinchi zona — bunda
portlash moddasi
υ
n
tezlikda
yuqorigi plastinkaning to‘g‘ri qismini qo‘zg‘almas qismiga
uradi, egilgan qism esa portlash to‘lqini tezligida egiladi,
bu vaqtda portlovchi moddaning
bir qismi portlamagan
bo‘ladi. Shuning uchun qo‘zg‘almas va yuqorigi plasti-
nalar orasidagi portlashning farqi hisobiga burchak hosil
bo‘lib, yopisha boshlaydi. Zarba bo‘lgan joyda 20 ming —
150 ming kg · s/sm
2
bosim hosil bo‘ladi.
Portlatib payvandlashning
yaxshi tomonlari borligi
uchun kengroq qo‘llanilmoqda: qisqa vaqt ichida (10
–5
—
10
–6
s) kerakli maydonni biriktirish mumkin; bir xil
yoki har xil turdagi materiallarni
payvandlash mumkin
(metallar, bimetallar, tolali va kompozit materiallar,
kukundan monolit metall olish).
Payvandlash
jarayonini havoda, suvda va vakuumda
amalga oshirish mumkin. Portlatib payvandlash yordamida
uglerodli konstruksion po‘latlar, legirlangan po‘latlar,
mis, aluminiy
va ularning qotishmalari, niobiy, vana-
diy, sirkoniy, palladiy va boshqalarning qotishmalari
ham yaxshi payvandlanadi.
Portlatib payvandlash, asosan,
suv ostidagi uzatuvchi quvurlarni ulashda keng qo‘l-
laniladi (8-
a, b, 9-
a, b rasmlar). Yuqori sifatli payvand-
8- rasm. Quvurlarni portlatib payvandlash sxemasi.
à)
b)
13
lash birikmasini olish, birikma
chegarasida defekt qatla-
mining hosil bo‘lmasligini ta’minlash uchun payvand-
lashning quyidagi texnologik ko‘rsatkichlariga qat’iy amal
qilinadi:
— berilgan oraliqqa;
— portlovchi moddaning
zichligi va balandligiga;
— portlash tezligiga.
Portlashning optimal rejimini aniqlash uchun beril-
gan oraliqni o‘zgartirib, irg‘itish tezligi o‘zgartiriladi va
bir necha marta portlatib tekshiriladi. Olingan chokning
mexanik xossalari aniqlanadi va eng maqbuli qo‘llaniladi.
