15
tallarning birikish oralig‘ini
700—800°C
gacha qizdirib
yuboradi. Kontakt zonasida
issiqlikning ajralib chiqishiga
asosiy sabab ishqalanishning
borligi va plastik deformatsiya
natijasidir. Payvandlash jara-
yonida
qizish harorati, aso-
san, material xossasiga va pay-
vandlash rejimiga bog‘liq bo‘-
ladi.
Payvandlash oralig‘ida
mexanikaviy tebranishni bir
xillashtirish va biriktirilayot-
gan detallarning qizdirilgan
yuzalarini jiðslashtirish uchun
detallarni payvandlash asbobi
4 va
tayanch 6 orasida
P kuch
bilan eziladi.
11- rasm. Plastmassani
ultratovushli
payvandlash sxemasi.
UTGga
1
4
3
2
P
5
6
Metallarni ultratovushli payvandlashda yuqori chas-
totali tebranishlar yuqori chastotali gorizontal mexanik
siljish ko‘rinishida perpendikular holda ishchi asbobga
beriladi. Plastmassani payvandlashda esa mexanik tebra-
nishlar va bosim bir xil yo‘nalishda, ya’ni payvand-
lanayotgan yuzaga perpendikular yo‘nalishda
beriladi
(11-rasm). Bunda elektr tebranishlar magnitli tebratkich
yordamida mexanikaviy tebranishlarga o‘zgartiriladi. Bu
magnitning siljitish effektiga asoslangan. Bu effektning
mazmuni shundan iboratki, ferromagnit materialdan
tayyorlangan sterjenga qo‘zg‘atuvchi sim o‘rami o‘ralgan
bo‘lib, undan 22—88 kHz chastotali o‘zgaruvchan tok
o‘tkazilsa, shunday chastotada sterjen ham tebranadi.
Ultratovushli payvandlashning asosiy ko‘rsatkichlari
quyidagilardan iborat bo‘ladi:
— tebratuvchi uchining tebranishlar amplitudasi —
E;
— tebranishlar chastotasi —
ξ;
16
— ultratovushni berish davomiyligi — payvandlash
vaqti —
t;
— bosim kattaligi —
P.
Ularning qiymatini to‘g‘ri
tanlab olish payvandlan-
gan birikma mustahkamligiga ta’sir etadi. Òebranishlar
amplitudasining optimaldan ortishi payvandlanayotgan
materialning qizishiga, ezilishiga va defekt hosil bo‘lishiga
olib keladi, natijada chokning mustahkamligi kamayadi.
Òebranishlar amplitudasining optimaldan kamayishi esa
chokning mustahkamligini kamaytiradi, bunda chokka
yetarlicha energiya berilmagan bo‘ladi.
Ultratovushli
payvandlashda ishchi bosqich, ya’ni
payvandlash bosimini o‘rnatish, ultratovushni ulash,
payvandlash, ultratovushni uzish, bosimni olish ketma-
ketligini aniq bajarish asosiy rol o‘ynaydi.
Ultratovushli payvandlash jihozi quyidagilardan ibo-
rat: elektr tebranishlar generatori,
uning tebranishlar
quvvati va chastotasi detal turi va o‘lchamiga bog‘liq holda
olinadi; tebratish tizimi, uning tarkibiga magnitli
titratkich, tebratish transformatori, to‘lqin uzatuvchi
asbob kiradi; siqish mexanizmi,
u prujinali, yukli,
pnevmatik, gidravlik bo‘lishi mumkin; impuls vaqtini
boshqaruvchi — vaqt relesi; payvandlanayotgan detal va
asbobni biriktiruvchi qurilma; nazorat qurilmasi. Pay-
vandlash ultratovushli generatorning chiqish quvvati va
chastotasining oralig‘ida
aniqlanadi, ya’ni 40—2,5 W va
18—88 kHz (mos ravishda).
Ultratovushli payvandlashda quyidagi plastmassalarni
ham payvandlash mumkin: poliamid, qattiq va yumshoq
polietilen, poliðropilen, polistirol va h.k., plastmassalar,
ya’ni 33% shisha tolasidan iborat bo‘lgan termoplastik
materiallar. Ularni payvandlashda quyidagi ko‘rsatkichlarni
tanlab olinadi:
umumiy payvandlash vaqti t = 0,15–6 s
(payvandlashning davomiyligi
t
S
= 0,05–3 s), uzlukli pay-
vandlanadi; uzluksiz payvandlashda
v
S
= 2–1500 sm/min,
umumiy vaqt
t = 0,15–1 s (payvandlash davomiyligi
t
S
= 0,1–0,5 s).
