1-rasm. Hitachi TM4000Plus elektron mikroskopi yordamida olingan AFK li CdTe yupqa
pardalarining sirt ko‘rinishlari. a- yuqoridan 2D tasvir, b va c- yon tomondan 3D tasvir
a)
b)
c)
Namangan Institute of Engineering and Technology
nammti.uz
10.25.2023
Pg.108
Boshlang‘ich material sifatida "yarim o‘tkazgichlar uchun" kukunli CdTe va CdSe navlari
ishlatilgan. Statsionar bug‘lanish rejimini o‘rnatishdan oldin, tigel panjur bilan qoplangan, bu
materialning cho‘kish vaqtini aniqroq nazorat qilish imkonini berdi. Zaryadning tarkibini va
bug‘langan materialning dastlabki oqimini saqlab qolish uchun bug‘lanishdan oldin zaryad bug‘lanish
rejimida 20...25 daqiqa davomida tavlandi. Uzunlamasına ish rejimida elektrodlar orasidagi kichik
masofa plyonkalarning elektr quvvatini pasaytiradi, shuning uchun katta qalinlikdagi plyonkalarni
olish va cho‘kma haroratini oshirish, shuningdek, zarrachalarning substratga kirishi va to‘g‘ridan-
to‘g‘ri aloqa qilishiga yo‘l qo‘ymaslik uchun, tigelning yuzasi kvarts plastinka bilan qoplangan.
CdTe kristalitini 45° burchak ostida joylashgan slyuda yupqa pardasiga 5, 6 va 7 minut o‘stirish
orqali olingan namunalarni o‘tkazish T va aks ettirish R spektrlari olingan, mos ravishda (2-rasm a va
b) shaklda keltirilgan.
a)
b)
2-rasm. CdTe yupqa pardalarini o‘tkazish (a) va aks ettirish (b) spektrlari
O‘sish vaqtini o‘zgartirish (5, 6 va 7 minut) slyuda yupqa pardadagi CdTe kristallitlarining
o‘lchami, zichligi va joylashishiga sezilarli ta'sir ko‘rsatadi. CdTe kristallitlari va yorug‘lik o‘rtasidagi
o‘zaro ta'sir ularning hajmi, shakli va joylashishiga bog‘liq. Kattaroq kristallitlar yoki zichroq
tuzilishlar turli T va R spektrlariga olib kelishi mumkin. Chizmadan ko‘rinib turibdiki CdTe
kristalitlarini o‘stirish vaqti ortgani sari o‘tkazish T va qaytarish R spektrlarining intensivligi qiymati
ortib ketar ekan. Bundan tashqari, sirt yuzasidagi do‘ngliklar unchalik susaymasligi kuzatildi.
O‘tkazuvchanlik spektrlaridan shuni ta'kidlaymizki, yutilish qirrasi ortib borishi bilan kichik to‘lqin
uzunliklariga siljigan.
Yutish koeffitsienti (α) quyidagi munosabat yordamida hisoblangan:
2
1
(1
)
ln
R
d
T
(1)
bu yerda d – yupqa parda qalinligi, R va T - mos ravishda aks ettirish va o‘tkazish
koeffitsientlari.
|
