Namangan Institute of Engineering and Technology
nammti.uz
10.25.2023
Pg.195
2 – расм. Тажрибалардан аниқланган a-Si:H ни тажрибадан аниқланган оптик ютилиш
спектри. 1 – зоналараро ютилиш соҳаси, 2 – экспоненциал ютилиш соҳаси, 3-нуқсонларда
ютилиш соҳаси. Формулалардан ҳисобланган оптик ютилиш спектрлари: а-зоналараро
ютилиш соҳаси, б –экспоненциал ютилиш соҳаси, c – нуқсонларда ютилиш соҳаси.
Ушбу ишда [1, 2] ишларда келтирилган нуқсонларни энергетик ўрни ва
концентрациялари учун электронларнинг юқорида келтирилган барча оптик ўтишлари учун
парциал спектрлар Девис-Мотт яқинлашиш усулида Кубо-Гринвуд формуласидан
ҳисобланган. Чунки тажриба нуқсонларни ўз ичига олган юқоридаги оптик ўтишларга мос
келадиган қисман спектрларнинг йиғиндиси билан аниқланганлиги учун назарий усулларда
ҳисобланган парциал спектрларни қиймаларини йиғиндиси, [5] ишда олинган тажриба
натижаларига мос келмади. Бундан қуйидаги хулосани чиқариш мумкин.
[5] ишда келтирилган тажрибадан аниқланган
α-Si:H даги нуқсонларни энергетик ўрни ва
концентрациялари [1, 2] ишлардаги нуқсонларни энергетик ўрни ва концентрацияларига мос
келмади.
Кейинги ҳисоблашлар [1, 2] ишлардаги
D
+
нуқсонни концентрацияси
N
D+
=6
*
10
15
см
-3
га
тенг бўлганда [5] ишда келтирилган тажриба натижаларига электронларни валент зонадан
D
+
нуқсонга оптик ўтишларини парциал спектри мос келишини кўрсатди (2 – расм
c эгри чизиқ).
Бундан шу ишда келтирилган
α-Si:H да нуқсонларда ютилиш спектри қийматларини
аниқлашда асосий ролни валент зонадан
D
+
нуқсонга оптик ўтишлари оптик ўтишларини
парциал спектри аниқалашини кўрсатади.
