Namangan Institute of Engineering and Technology
nammti.uz
10.25.2023
Pg.265
ORGANIK BO’YOQ TANLASH VA TAYYORLASH TEHNOLOGIYASI.
A.A.Yoqubbayev, A.A.Abdukarimov, A.I.Sharapatov
Namangan muhandislik-texnologiya instituti
Annotatsiya. Ushbu ishda yuqori sezgir bo`yoqli quyosh elementlari (DSSC- De sensitized solar
cell) ni tayyorlash texnologiyasi va uni ishlash prinsipi tadqiq qilingan. Bu quyosh elementlarini
tayyorlash uchun ishlatiladigan materiallar va undagi qatlamlarni tayyorlash texnologiyasi
keltirilgan. DSSC larda elektr zaryadini, elektr potentsialini va elektr tokini hosil bo`lishi tadqiq
qilingan.
Kalit so`zlar. Yuqori sezgir bo`yoqli quyosh elementlari (DSSC- De sensitized solar cell),
fotoelektrod, konturelektrod, fotoanod, elektrolit, gel polimer elektrolit (GPE), yorug`likka yuqori
sezgir bo`yoq.
Tabiiy bo'yoqlar ko'pincha DSSClarda yomon ishlasa-da, ular sintetik bo'yoqlarga nisbatan
arzon. Ularning ishlab chiqarilishi unchalik murakkab emas va bu narx farqining asosiy sababidir.
Xususan, tabiiy bo'yoqlar bir nechta tabiiy o'simlik materiallarida mavjud. Ular turli qutbli organik
erituvchilar bilan osongina chiqariladi. DSSClarda bo'yoq sezgirlashtiruvchi sifatida tabiiy
pigmentlardan foydalanish o'rganildi va natijalar haqida xabar berildi. Tabiiy pigmentlardan
foydalangan holda turli xil kashshoflar tomonidan olib borilgan ishlar antosiyaninlar, flavonoidlar,
karotinoidlar, xlorofill va ksantonni o'rganib chiqdi. Ularning tuzilmalarining fotovoltaik tafsilotlari
qisqacha bayon qilingan jadvalda turli xil tabiiy bo'yoqlarga asoslangan bo'yoqqa sezgir quyosh
batareyalarining fotovoltaik parametrlari.
Bo'yoq
manbalari
Usullari
Tabiiy pigmentlar
(hosilalar)
λ
maks
(nm)
J
sc
(mA/s
m
2
)
V
ok
(V) FF
η (%)
Qizil karam Izolyatsiya
Antosiyanin
(siyanidin-3-
sinapoyl)
526
2.91
0,46 0,53 0,71
Binafsha
makkajo'xori Ekstraksiya
Antosiyanin
(pelargonidin-3-
540
3.54
0,46 0,64 1.06
glyukozid)
Blackberry Ekstraksiya
Antosiyanin
520
1.59
0,325 0,40 0,21
gilos
Ekstraksiya
Antosiyanin
520
1.22
0,373 0,52 0,21
Malina
Ekstraksiya
Antosiyanin
520
1.11
0,355 0,48 0,21
qulupnay
Ekstraksiya
Antosiyanin
520
0,6
0,442 0,54 0,14
Rose
Ekstraksiya
Antosiyanin
0,97
0,595 0,66 0,38
Tabiiy pigmentlar quyosh batareyalarida qo'llaniladigan qimmatbaho sintetik bo'yoqlarga
mos alternativani ta'minlaydi, chunki ularning assimilyatsiya spektri ko'rinadigan yorug'lik hududini
qamrab oladi.
