• SHtangentsirkulь SHTS-I
  • SHtangentsirkul SHTS-II
  • - 12 - SHtangentsirkulь ko’rsatkichini o’qish .
  • Namangan muhandislik-pedagogika instituti yer usti transport tizimlari kafedrasi kasb-hunar kollejlari uchun




    Download 3,05 Mb.
    Pdf ko'rish
    bet11/86
    Sana03.01.2024
    Hajmi3,05 Mb.
    #129851
    1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   86
    Bog'liq
    Чилангарлик ўқув услубий қўлланма

    SHtangentsirkullarning uch turi-SHTS-I, SHTS-II, SHTS-III ishlatiladi. Ularning 
    o’lchash chegaralari har xildir: 0-125 mm (SHTS-1); 0-160 mm (SHTS-II); 0-400 mm (SHTS-
    III). Nonius bo’yicha sanoqlari 0,1 mm (SHTS-I) va 0,05 mm (SHTS-II va SHTS-III). 
    SHtangentsirkulь SHTS-I bilan tashqi, ichki o’lchamlar va chuqurlikni o’lchash 
    mumkin. SHtangasining bitta uchida o’lchash jag’lari ikkinchi uchidan chizg’ich bo’lib, undan 
    chuqurlikni o’lchashda foydalaniladi. SHtanga bo’ylab qo’zg’aluvchi ramka jag’lari suriladi. 
    O’lchash jarayonida shtangaga qisqichni vint bilan mahkamlab qo’yiladi. SHtangentsirkulning 
    ostki jag’i tashqi, ustki jag’i esa ichki o’lchamlarni o’lchash uchun xizmat qiladi. Ramkaning 
    qiya qirrasiga nonius shkalasi zarblangan. 
    SHtangentsirkul SHTS-II yuqori aniqlikda o’lchash imkonini beradi. Asbobning ustki 
    jag’i o’tkirlangan bo’lib, undan rejalash ishlarida foydalaniladi. Suriluvchi ramkaning 
    shtangasi nisbatan o’rnatish uchun mikrometrik surish (vint-gayka) mexanizmi bilan 
    ta’minlangan. 


    - 12 - 
    SHtangentsirkulь ko’rsatkichini o’qish. SHtangentsirkulni ko’zning ro’parasida tutib, 
    millimetrlarning butun sonlarini chapdan o’ngga qaratib, noniusning nolinchi shtrixi bilan 
    sanaladi va noniusning shtanga shkalasi shtrixi bilan ustma-ust tushadigan shtrixi topiladi. 
    Millimetrning yuzdan bir ulushlarini ifodalovchi chapdagi yaqinroq raqmga sanoq boshi 
    kattaligini nonius qisqa shtrixining tartib raqamiga ko’paytirishdan chiqqan natija qo’shiladi. 
     
    Rejalash usullari 
    Rejalashga kirishishdan oldin yasaladigan detalning chizmasi bilan tanishib chiqib, 
    uning shakli, konstruktsiya xususiyatlari haqida aniq tasavvurga ega bo’lish va xayolda 
    rejalash planini belgilab olish lozim. So’ngra zagotovkani tekshirish kerak. Bunda uning 
    darzlari, o’yiqlari va boshqa nuqsonlari bor-yo’qligi aniqlanadi. Buning uchun zagotovkani 
    ko’zdan kechirib chiqish va unga bolg’a bilan urib ko’rish kerak (dirillagan tovush darz 
    borligini bildiradi). 
    Zagotovkani ko’zdan kechirib chiqish uning sirtida chiqiqlar, g’adir-budirliklar, 
    quyindilar, iflosliklar, zanglar bor-yo’qligini ham aniqlashga imkon beradi. CHiziqchalar 
    chizishdan oldin chiqiq joylarni kesib tashlash, g’adir-budirliklarni tekislash, metall cho’tkalar 
    bilan iflos sirtlarni tozalash kerak. 
    SHundan so’ng zagotovka o’lchamlari yasaladigan detalь o’lchamlariga mos kelishi va 
    ishlov berish uchun detalda qo’yim qoldirilganligi tekshiriladi. Buning uchun zagotovkaning 
    uzunligi va eni o’lchanadi va ular detalning gabarit o’lchamlariga solishtirib ko’riladi (yassi 
    detalning gabarit o’lchamlari deganda uzunlik va enidagi eng chekka nuqtalar orasidagi 
    masofalar tushiniladi). Rejalanadigan sirt bo’yaladi. SHunday qilinsa, rejalash chiziqlari yaxshi 
    ko’rinib turadi. Buning uchun ishlatiladigan bo’yoq sirtga yaxshi yotishi, tez qurishi va oson 
    ketadigan bo’lishi lozim. Turli sirtlarni bo’yash uchun ishlatiladigan vositalar qutsidagi 
    jadvalda keltirilgan.
    Agar reja chiziqlari metallda yaxshi ko’rinib tursa, sirtni bo’yamasa ham bo’ladi. 
    Yuqorida aytib o’tilgan tayyorlov operatsiyalari bajarilgandan so’ng o’lchamlarni 
    qo’yish va rejalash chiziqlarini chizishga kirishiladi. Bundan oldin bazalar-o’lchamlar qo’ya 
    boshlanadigan chiziq yoki tekisliklar belgilab olinadi. 
    Baza sifatida: 
    a) Zagotovkaning tashqi qirralari, agar zagotovkada ishlangan sirt bo’lsa, shu sirt baza 
    deb qabul qilinadi. Ba’zan, baza uchun mo’ljallangan sirtga maxsus ishlov beriladi. Agar 
    zagotovkaning hech yeri ishlanmagan bo’lsa, baza deb qabul qilinadigan sirtlar tekislanadi. 
    b) Simmetrik detallarda simmetriya o’qlari, markaz chiziqlarini baza deb qabul qilish 



    Download 3,05 Mb.
    1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   86




    Download 3,05 Mb.
    Pdf ko'rish

    Bosh sahifa
    Aloqalar

        Bosh sahifa



    Namangan muhandislik-pedagogika instituti yer usti transport tizimlari kafedrasi kasb-hunar kollejlari uchun

    Download 3,05 Mb.
    Pdf ko'rish