16
yanvarda imzolagan farmoni yorqin misol bo’la oladi. Jumladan farmonda, Tula fabrikasi
egasi Kornil Beloglazov davlat idoralariga yaroqsiz qurol-aslahalar
sotganligi uchun
cherkovda ishlashga yuborilishi,ishonchli nazoratchi Frol Fuks yaroqsiz mahsulotga sifat
tamg’asini bosganligi uchun esa Azovga surgun qilinishi ta’kidlangan.
Asrlar ketidan asrlar o’tgach, ko’pgina sifatning taraqqiyoti to’g’risidagi tarixiy
ma’lumotlar saqlanib qolmagan. sifatni boshqarish to’g’risidagi fanning aynan qachon
paydo bo’lgani haqida ham yagona fikr yo’q.
Turli mutaxassislar va tashkilotlarning qarashlaridagi ko’pgina o’xshashliklarga
qaramay, sifatning yagona maqbul yoki to’g’ri talqini mavjud emas. Faqat turli mualliflar
kontseptsiyalarida mavjud bo’lgan asosiy yondoshuvlarni ajratib ko’rsatish mumkin:
1. Sifat – bu qadriyat.
2. Sifat – bu ustunlikdir.
3. Sifat – bu spetsifikatsiyalarga muvofiqlikdir.
4. Sifat – bu mijozlar istaklariga muvofiqlik va yoki shu istaklarni oldindan ko’ra
bilishdir.
Sifat bu - qadriyat, degan yondoshuvga A. Feygenbaum quyidagicha fikr bildiradi:
“Sifat bu -“eng yaxshi” degan mutlaq ma’noni ifoda etmaydi. U, “iste’molchining
muayyan shartlariga ko’ra eng yaxshi” degan ma’noni anglatadi. Bu shartlar quyidagicha:
a) mahsulotning haqiqiy iste’moli; b) mahsulotning sotilish narxi.
Mahsulotning
sifatini uni ishlab chiqarish uchun ketgan xarajatdan ajralgan holda tasavvur qilib
bo’lmaydi” sifatli mahsulot – bu mutanosib narxda, ma’lum
ehtiyojlarni qondiruvchi
mahsulotdir.
Sifat bu - ustunlikdir. Bunday yondoshuv D. Garvinning ta’rifidan tashqari,
“Oxford University Press” (1990) lug’atida mavjud. Unda sifat ustunlik yoki asllik
ma’nosida ta’riflanadi.
Sifat – bu spetsifikatsiyalarga muvofiqlikdir: SHunday
mahsulotni ishlab chiqarish
yoki shunday xizmatlarni ko’rsatish kerakki, ularning o’lchanadigan xususiyatlari
raqamlarda ifodalangan aniq texnik talablarni qondirsin. Bunday yondoshuv ikkinchi
jahon urushi
davridayoq keng tarqalgan edi, negaki o’sha vaqtda harbiy mahsulotlar
belgilangan talablarga aniq javob berishi kerak edi. Bir tomondan, bunday talqinni ishlab
chiqarish xususiyatiga ega deyish mumkin, chunki bu talablarni
muhandislar belgilaydi,
buyurtmachilarning talablari esa inobatga olinmaydi. Biroq ko’p mutaxassislar
ta’kidlashicha,, mijozlarning ehtiyoj va talablari bunday spetsifikatsiyalar uchun asosiy
harakatlantiruvchi kuch bo’lmog’i kerak.
Sifat – mijozlar istaklariga muvofiqlik va yoki shu istaklarni oldindan ko’ra
bilishdir, degan yondoshuv hozirgi kunda keng tarqalgan.
Yuqorida keltirilgan
misollardan ko’rinib turibdiki, taniqli mutaxassislarning ko’pchiligi bu yondoshuvni o’z
ta’riflarida e’tirof etishgan .
SHunday qilib, sifatning zamonaviy talqini qay darajada bo’lmasin, ana shu
yondoshuvlarga asoslanishi lozim. ISO 9000:2000 xalqaro standartining so’nggi tahririda
sifat ta’rifi lo’nda qilib berilgan va unda yuqorida keltirilgan birinchi va to’rtinchi
yondoshuvlarni birlashtirishga harakat qilingan. Sifat mahsulot va xizmatlar xususiyatlari
yig’indisining talablarga
muvofiqlik darajasi deb, talab esa – aniqlangan ehtiyoj yoki
istak deb ifodalanadi.
