Nazariy qism Barcha issiqlik almashinuvida ishtirok etayotgan jismlarning ichki energiyalari
ularning haroratlari bir xil bo’lgancha o’zgaradi. Ana shu harorat aralashmaning
harorati deyiladi. Issiqlik almashinish jarayoni hech qanday ish bajarmasdan sodir
bo’layotganda ichki energiyaning o’zgarishi ayrim jismlarning isishi boshqa
jismlarning sovishi hisobiga amalga oshadi. Ana shunday, ish bajarmasdan faqat
issiqlik almashinishi natijasida sodir bo’layotgan jarayonlarni hisoblash uchun
issiqlik balans tenglamasi (inglizcha “balans” – muvozanat so’zidan olingan )
tuziladi. Agar turli temperaturali ikki modda bir biriga tutashtirilsa, issiqlik
almashinuvi jarayonidan keyin bu moddalar orasidagi temperaturalar farqi nolga
teng bo’ladi. Aralashmaning temperaturasini aniqlash uchun quyidagi qoida
qo’llaniladi:
𝑐
1
𝑚
1
(
𝜗
𝑛
−𝜗
1
)=
𝑐
2
𝑚
2
(
𝜗
2
−𝜗
𝑛
), (1)
bu yerda c
1
va c
2
, mos ravishda 1-modda va 2-moddalarning solishtirma issiqlik
sig’imlari; m
1
va m
2
ularning massalari; ϑ
1
va ϑ
2
mos ravishda ularning
temperaturalari, ϑ
n
esa aralashmaning umumiy temperaturasi.
Turli temperaturali moddalarni aralashtirish bo’yicha tajribalarda issiq
jismdan berilgan issiqlik miqdori, sovuq jism olgan issiqlik miqdoriga teng.
Ko’rilayotgan holda, issiq suv bergan issiqlik miqdori Q
1
, sovuq suv olgan issiqlik
miqdoriga Q
2
teng, ya’ni
Q 1 = Q 2 .
Agar suvning solishtirma issiqlik sig’imi c
V
ma’lum bo’lsa, unda turli
massali suv aralashmasining temperaturasi (1) formula yordamida quyidagi ifoda
bo’yicha hisoblash mumkin: c v =c 1 = c 2 , c V = 4,19 kJ/(kg