I.BOB. YAPONIYANING IQTISODIY-GEOGRAFIK O’RNI VA TABIIY-
DEMOGRAFIK SALOHIYATI.
1.1. Yaponiyaning hududiy chegaralari va tabiiy geografik o’rni.
Yaponlar o’z mamlakatini qadimdan Nippon yoki Nixon deb atashadi. Bu
so’zlarning ma’nosi “quyosh” yoki “asos” demakdir. Yaponiyani ko’pchilik
“Quyosh chiqadigan mamlakat” deb atashadi. Ramziy
belgi sifatida davlat
bayrog’iga quyosh tasviri tushirilgan. Yuqoridagi holatlarning barchasi
Yaponiyaning tabiiy geografik o’rniga mos tushadi. 180
0
dan 5-soat farqi mavjud.
Yaponiya-Osiyoning sharqida asosan materik orollarida joylashgan davlat bo’lib, u
4 ta yirik orol (Xonsyu, Xokkaydo, Kyusyu, Sikoku) va to’rt
mingta mayda
orollardan tashkil topgan.Yaponiya orollari 3,5 ming km ga cho’zilgan bo’lib,
20
0
25
1
va 45
0
33
1
shimoliy kenglik, 122
0
56
1
va 153
0
59
1
sharqiy uzunlikda
joylashgan.Yapon orollarini shimoldan Oxota dengizi,
janubdan Fillipin dengizi,
janubi-g’arbdan Sharqiy Xitoy dengizi, g’arbdan Yapon dengizi va Koreya
bo’g’ozi, sharqdan Tinch okeani o’rab turadi.
Yaponiya Yevrosiyo va Tinch okeani litosfera plitalarida to’qnashgan
joyda
joylashganligi
uchun
birinchi
darajali
seysmik
va
vulkanik
mintaqa
hisoblanadi.Yaponiya hududida tez-tez zilzila bo’lishidan tashqari 188 ga yaqin
vulqonlar joylashgan, ulardan 40 tasi harakatdagi vulqonlardir.Yaponiya
sohillarida tez-tez sunami va tayfunlar bo’lib turadi, musson yomg’irlari kuzatiladi.
Mamlakat maydoni 377 944 km
2
bo’lib, u maydoniga ko’ra
AQSHning
Kaliforniya shtatiga teng yoki O’zbekiston Respublikasi maydonidan 71 ming km
2
ga kichik.
Yaponiyaning iqtisodiy geografik o’rni avvalo orollarda joylashganligi va
materikka yaqinligi bilan belgilanadi. Bu avvalo Yaponiyani Rossiya Fedarasiyasi,
XXR va “Osiyo yo’lbarsi” davlatlariga yaqinligi bilan izohlanadi. Ayni paytda
Yaponiya Osiyo-Tinch okeani regionining markazidir.
Bu holatlar mamlakatni
xalqaro mehnat taqsimotida ishtirok etishi uchun juda katta imkoniyatlar yaratadi.
Yaponiya hukumati bilan Rossiya hukumati orasida Shikotan oroli majorasi
mavjud va bu holat hamon davom etmoqda.
Yaponiyani hududining o`lchamiga ko`ra, G`arbiy Yevropaning eng yirik
mamlakatlari va AQSH shtatlari bilan taqqoslasa bo`ladi. Biroq
tarkibiga va
shakliga ko`ra Yaponya hudidi ulardan keskin farq qiladi. Yaponiya
arxipelaglar mamalakati bo`lib, to`trtta yirik va deyarli 4 ming mayda orollarda
joylashgan. U butun bir, orollar olamidir.
