Laboratoriya mashg’ulotining maqsadi

Laboratoriya mashg’ulotining maqsadi:

Talabalarni umumiy o’rta ta’lim maktablarining maktablarining “Odam va uning salomatligi”dan DTS, o’quv dasturi bilan tanishtirish, darsliklarda berilgan mavzularni tahlil qilishga o’rgatish;

• Umumiy o’rta ta’lim maktablarining “Odam va uning salomatligi”dan tuzilgan davlat ta’lim standartining mazmuni va mohiyati, ularni ishlab chiqish va joriy etish asoslarini anglashi;

• “Odam va uning salomatligi”dan tuzilgan davlat ta’lim standarti mazmunining o’quv dasturi bilan uzviyligini tushunishi;

• 
  “Odam va uning salomatligi”dan tuzilgan davlat ta’lim standartida o’quvchilarning bilim va ko’nikmasiga qo’yilgan minimal va maksimal talablarni o’rganishi, ularni nazorat qilish va baholash ko’nikmalari;
  

• Umumiy o’rta ta’lim maktablarining “Odam va uning salomatligi”dan DTS, o’quv dasturi va darsliklarni tahlil qilish ko’nikmasini egallashi;

• 
  “Odam va uning salomatligi”dan tuzilgan davlat ta’lim standartini amaliyotga joriy etish yo’llarini belgilashi lozim.
  

Zarur jihozlar: Biologiyadan tuzilgan davlat ta’lim standarti, o’quv dasturi, 8-sinf uchun “Odam va uning salomatligi” darsligi, “Davlat ta’lim standarti va o’quv dasturining uzviyligi” jadvali.

1. Tashkiliy qism.

2. Talabalarni laboratoriya mashg’ulotining maqsadi, borishi, mustaqil bajariladigan o’quv topshiriqlari bilan tanishtirish.

3. “Odam va uning salomatligi” dan tuzilgan davlat ta’lim standartining mazmuni va mohiyati bilan tanishtirish.

4. “Odam va uning salomatligi” dan tuzilgan davlat ta’lim standartida berilgan o’quvchilar­ning egallagan bilim va ko’nikmasiga qo’yilgan minimal va maksimal talablarni o’rganish.

1. 
   Umumiy o’rta ta’lim maktablarining “Odam va uning salomatligi” dan o’quv dasturi va dars­lik­larni tahlil qilish.
   
2. 
   Laboratoriya mashg’ulotini yakunlash.
   

Biologik ta’limning muhim tarkibiy qismi bo’lgan “Odam va uning salomatligi” dan o’quvchilarning bilim, ko’nikma va malakalariga bo’lgan asosiy talablar etib quyidagilar belgilangan.

O’quvchilar:

• 
  hujayraning tuzilishi va hayot faoliyatining asosiy jarayonlarini;
  
• 
  to’qimalar, organlar, organlar sistemasining tuzilishi va funksiya­larini, ularning nerv va gumoral boshqarilishini, odam va yuksak hayvonlar organizmining tuzilishi va funksiyalaridagi o’xshashlik va tavofutlarni;
  
• 
  odam organizmining mehnat faoliyati, tik yurish va ijtimoiy yashash tarzi bilan aloqador bo’lgan xususiyatlarni;
  
• 
  odam organizmi ichki muhit tarkibining doimiyligini;
  
• 
  immunitet, issiqlikning boshqarilishi, moddalar almashinuvi, plastik va energetik almashinuvining o’zaro bog’liqligini;
  
• 
  issiq iqlim sharoitida ratsional ovqatlanishni;
  Iqlim tushunchasi oʻz ichiga muayyan hududda uzoq vaqt davomida yigʻilgan harorat, namlik, atmosfera bosimi, shamol, yogʻin va boshqa meteorologik parametrlar statistikalarini oladi. Ushbu parametrlarning uzoq vaqt emas, balki muayyan vaqtdagi holatlariga ob-havo deyiladi.
  
  
• 
  sun’iy nafas oldirish usullarini, shikastlanganda va oftob urganda, cho’kkanda birinchi yordam ko’rsatishni, odam qad-qomatini aniqlay olish usullarini;
  
• 
  odam organizmining rivojlanishini;
  
• 
  sog’liqni saqlovchi va unga zarar keltiruvchi omillarni bilishi kerak.
  

organlar sistemasi va organlarni taniy olish, ularning tuzilishi bilan funksiyalarining o’zaro bog’liqligini;

jismoniy mehnat va sportning inson organizmiga ko’rsatgan ijobiy ta’sirini bilish;

qad-qomatning o’zgarishini, yassioyoqlilik rivojlanining sabablarini tushuntira bera olishi;

shaxsiy gigiyena qoidalarini bilishi va amal qilishi, mehnat va dam olish rejimiga rioya qilish zarurligini, chekish, spirtli ichimliklar ichish va narkotik moddalarni iste’mol qilishning zararini tushun­ti­rib bera olish;

mikroskopdan foydalanish, mustaqil kuzatishlar o’tkazish, yuklama­larning muskullar ishiga ta’sirini aniqlash, pulsni sanash;

qon ketganda va boshqa shikastlanishlarda birinchi yordam ko’rsata olish;

paragraf rejasini tuza olish, darslik matni va rasmlar bilan ishlay olish, qisqacha axborot tayyorlay olishni egallashi qayd etilgan.

Yuqorida qayd etilganidek, “Odam va uning salomatligi” dan tuzilgan DTS bajarish majburiy bo’lib biologiya o’qituvchilarining zimmasiga yuklanadi.

Umumiy o’rta ta’lim maktablarida “Odam va uning salomatligi” dan tuzilgan DTS baja­ri­­lishi “O’quvchilarning o’zlashtirgan bilimlarini nazorat qilish va baholashning Reyting tizimi” orqali aniqlanadi.

Umumiy o’rta ta’lim maktablarida “Odam va uning salomatligi” dan tuzilgan DTSda qayd etilgan maksimal talablar asosida o’quv dasturi tayyorlanadi. O’quv dasturida o’quv fani bo’yicha o’rganiladigan bob va mavzular o’quvchilarning yoshlik va psixologik xususiyatlari, mavzu­lar o’rta­si­dagi uzviylik va izchillik asosida mantiqiy bir tizimga keltirilgan holda beriladi. O’quv dasturida o’rganiladigan boblar ularni o’rganish uchun ajratilgan soatlar ko’rsatiladi, mazkur boblar tarkibiga kiradigan mavzularning qisqacha mazmuni yoritiladi. “Odam va uning salomatligi” dan tuzilgan o’quv dasturi mazkur o’quv fani­ning mazmunini belgilab beradigan va bajarilishi majburiy bo’lgan me’yoriy hujjat sanaladi.

8-sinfda o’qitiladigan “Odam va uning salomatligi” o’quv fani quyidagi mavzularni o’z ichiga oladi.

Respublikamizda “Uzluksiz ta’lim tizimi uchun o’quv adabiyotlari­ning yangi avlodini yaratish Konsepsiyasi”da umumiy o’rta ta’lim maktablari uchun yaratiladigan darsliklarning yangi avlodiga qo’yiladigan umumiy va xususiy talablar ishlab chiqilgan.

Respublikamiz maktablarining 8-sinfida B. Aminov, T. Tilovov, O.M. Mavlonovlar tomonidan nashr etilgan “Odam va uning salomatligi” darsligidan foydalaniladi.¹

Mazkur darslikni yuqorida qayd etilgan talablar asosida tahlil qilinsa, uning yutuqlari ko’zga yaqqol tashlanadi. Darslik DTS va o’quv dasturiga mos keladi. Rasmlar rangli, mavzularning mazmunini yoritishga xizmat qiladi. Lekin, har bir mavzu yakunida o’quvchilarning mustaqil va ijodiy fikrlashi uchun savol, topshiriqlar va krossvordlar berilmagan. O’quvchilar ongi va qalbiga milliy istiqlol g’oyasini singdirishga imkon beradigan materiallar kiritilmagan.

Darsliklarni mukammal deb bo’lmaydi, ularda muayyan kamchiliklar ham uchraydi, u akademik tilda yozilgan, tili og’ir bu jihatdan o’quvchilarning so’z boyligi hisobga olinmagan. Ba’zi mavzularda asosiy tushunchalarga ta’rif va ta’sif berilmagan, faqat sanab ketilgan. Organlar sistemasini o’rganishda anatomik, fiziologik va gigiyenik tushunchalarga nisbatan, tib­biy tushunchalar salmog’i ortib ketgan. O’qituvchi darsliklardagi kamchi­lik­larni aniq bilishi va unga darslar davomida barham berishi lozim.

“Odam va uning salomatligi” mazmunidagi tushunchalarni mazmun va mohiya­ti­ga ko’ra, umumiy biologik va xususiy tushunchalarga ajratiladi.

Umumiy biologik tushunchalar biologiya fanining barcha tarmoqlarida foydalaniladi va ularga misol qilib hujayra, irsiyat va o’zgaruvchanlik, modda va energiya almashinuvi, organizm va ekologik muhit, organizmlar­ning ko’payishi va rivojlanishi, organizmlarning evolyutsiyasi kabilarni olish mumkin.

Xususiy tushunchalar biologiya fanining muayyan tarmog’ida foydalani­la­di va ularga “Odam va uning salomatligi”dagi anatomik, fiziologik, gigiyenik, sog’lom turmush tarzi va h.k.larni misol tariqasida keltirish mumkin, ular umumiy biologik tushunchalarni shakllantirishda bevosita va bilvosita ta’sir ko’rsatadi.

Shuni qayd etish kerakki, o’qituvchi har bir mavzuda umumiy va xusu­siy tushunchalarni o’zaro aloqadorlikda va mantiqiy birlikda shakllanti­rish­ni nazarda tutgandagina ko’zlangan natijaga erishishi mumkin.

Xulosa qilib aytganda, “Odam va uning salomatligi”dan tuzilgan DTS “Ta’lim mazmuni negizini belgilovchi ko’rsatkichlar” va “O’quvchilarning tayyorgarlik daraja­siga qo’yiladigan minimal va maksimal talablar” ni o’z ichiga olib, u dastur va darslik yaratishga asos bo’lib xizmat qiladi.