• 7.8. Boze va Ferm i zarrachalari. Pauli prinsipi
  • S = tim, m
  • Nazariy fizika kursi




    Download 9,41 Mb.
    Pdf ko'rish
    bet131/240
    Sana08.01.2024
    Hajmi9,41 Mb.
    #132633
    1   ...   127   128   129   130   131   132   133   134   ...   240
    2m 
    2m
    bo‘ ladi. Ushbu yangi gamiltonian eski gamiltoniandan farq qilmaydi, 
    ya'ni zarrachalami o ‘ rin almashtirilishi gamiltonianni o ‘ zgartirmaydi.
    Olingan natijani 
    N
    ta zarrachalardan tashkil topgan sistema uchun 
    ham umumlashtirish qiyin emas. K o ‘rinib turibdiki, zarrachalaming 
    o ‘ rin almashishi gamiltonianni o ‘ zgartirmaydi, shuning uchun:
    HPki- P klH =
     

    (7.70)
    bo‘ ladi. Shunday qilib, sistemaning simmetriya xossalari vaqt o ‘ tishi 
    bilan saqlanadi va ular harakat integrallari qatoriga kiradi.
    7.8. Boze va Ferm i zarrachalari. Pauli prinsipi
    A vvalgi 
    paragrafdan 
    kelib 
    chiqadigan 
    natijaga 
    asosan 
    zarrachalaming aynan o ‘xshashlik prinsipiga binoan kvant mexanikada 
    bir-biri bilan umuman aralashmaydigan ikkita holat guruhi mavjud. 
    Shuning uchun ular sistemani tashkil qiluvchi zarrachalaming tabiati
    /\Ч>. = - Ч а.
    (7.67)
    217


    bilan bog’ liq bo‘ ladi. Tajribadan olingan natijalar shuni ta’kidladiki, 
    tabiatda ikkala guruhga ham tegishli bo‘ lgan zarrachalar mavjud ekan. 
    Zarracha spini Plank doimiysining butun soniga teng boisa, ya'ni
    S = tim, 
    m
    = 0,],2,3,... 
    (7.71)
    b oigan zarrachalar lF, simmetrik funksiyalar orqali ifodalanadi. Bunday 
    zarrachalarga 
    Boze-zarrachalar 
    deb 
    nom qo‘yilgan. 
    Simmetrik 
    funksiyalar 
    bilan 
    tavsiflanadigan 
    zarrachalar 
    Boze-Eynshteyn 
    taqsimotiga bo‘ysunadi va bozonlar deb yuritiladi.
    Aksincha, zarracha spini Plank doimiysining yarim butun soniga 
    teng boisa, ya'ni
    1 3 5
    S = hm,
    w = 2 ’ 2 ’ 2 ’ " '
    ^7'72)
    b oigan zarrachalar ^ antisimmetrik funksiyalar orqali ifodalanadi. 
    Bunday 
    zarrachalarga 
    Fermi-zarrachalar 
    deb 
    nom 
    qo‘ yilgan. 
    Antisimmetrik funksiyalar bilan tavsiflangan zarrachalar Fermi-Dirak 
    taqsimotiga bo‘ ysunadi va fermionlar deb yuritiladi. Bozonlarga 

    Download 9,41 Mb.
    1   ...   127   128   129   130   131   132   133   134   ...   240




    Download 9,41 Mb.
    Pdf ko'rish