beradi. Bu hodisada energiyaning saqlanish qonuni o ‘rinli bo‘ lishi
uchun
e = E m- E n
energiyali yorug‘ lik kvanti nurlanadi. Bunday
o ‘ tishlaming ehtimolliklarini hisoblash ham mumkin bo‘ ladi.
Shunday qilib, kvant mexanikasi asosida, yoruglikning yutilish
yoki nurlanish ehitmolligini hisoblash mumkin. Bu masalani hal etish
uchun avvalgi paragrafga binoan tushayotgan yorug‘ lik ta’ sirida biror
kvant sathdan ikkinchi kvant sathga
o ‘tish ehtimolligini hisoblash
kerak. Demak, atomdagi optik elektron bilan yorug‘lik orasidagi o ‘zaro
ta’ simi aniqlash kerak. Atomga tushayotgan yorug‘ likning elektr
maydon kuchlanganligi vektori
£ (x ,/ ) = £0cos(ffl0/)
(8.109)
ko‘rinishda bo‘ lsin, ya’ ni atom ichidagi fazoning barcha nuqtalarida bu
kattalik bir xil qiymatni qabul qiladi. Atomning o ‘ lchmlari tushayotgan
yorug‘ likning to‘ lqin uzunligidan ancha kichik bo‘ lish sharti keng
oraliqda o ‘ rinlidir. Xususan, ultrabinafsha va ko‘rinadigan yorug‘ liklar
uchun Я »
10“8 sm (a = 10“8sm) b o‘ ladi. Atom ichida yoruglikning
vaqtga bog‘ liq bo‘ lgan elektr maydoni ta’ sir etadi va bu ta’ sir atomning
butun o ‘ lchamlari ichida bir xil qiymatga egadir. Bunday vaqtga bog‘ liq
b o‘ lgan elektr maydonni quyidagicha belgilab olinadi:
£ = £ ( r ) .
(8.110)
Yuqorida qilgan mulohazalarga asosan, (8.110) dan foydalanib,
yorug‘ likning elektr maydoni bilan elektron orasidagi o ‘zaro ta’ sir
ifodasini kiritish mumkin. Agarda maydonning skalyar potensiali
bo‘ lsa, u holda r nuqtada joylashgan elektronga ta’ sir etuvchi kuch
funksiyasi
