• E2- p 2c2 - m 2c4 = { E - c a p - f i m c 2){E + cap + /тсг).
  • Nazariy fizika kursi




    Download 9,41 Mb.
    Pdf ko'rish
    bet221/240
    Sana08.01.2024
    Hajmi9,41 Mb.
    #132633
    1   ...   217   218   219   220   221   222   223   224   ...   240
    E 2 = p 2c 2 + m2c
    Aolish 
    mumkin. Lekin bu ifodada zarrachaning impulsini tegishli operatorga
    almashtirilsa 
    E = ( - c 2fr2V 2 + m 2cA) 2
    ko‘rinishdagi operator olinadi. Bu 
    operatoming to‘lqin funksiyasiga ta’siri esa integral munosabatga 
    tengdir. Integro-differensial tenglamaga olib keladigan bu yo‘l albatta 
    to‘g‘ri kelmaydi.
    Nisbiylik nazariyasida hamma koordinatlar va vaqt teng huquqli 
    bolgani 
    uchun 
    izlanayotgan 
    tenglama 
    hamma 
    o ‘zgaruvchilar 
    (koordinatlar va vaqt) bo'yicha birinchi tartibli differensial tenglama 
    boiishi kerak. Agar kvadratik forma b o ig an klassik 
    E 2
    - p V
    - m 2c4 
    munosabatni ikkita chiziqli formalaming ko‘paytmasi sifatida ifodalash 
    mumkin bolganida edi, bunday tenglamani darrov olgan b o la r edik. 
    Lekin oddiy arifmetika nuqtayi nazaridan bunday faktorizatsiya’ni
    321


    bajara olmaymiz. Shunga qaramasdan, Dirak bu kvadratik formani 
    quyidagi ko‘rinishda yozib olish mumkin deb faraz qildi:
    E2- p 2c2 - m 2c4

    { E -
    c a p -
    f i m c 2){E
    + cap + 
    /?тсг).
    (11.27)
    Hosil bo igan chiziqli formalardan birini (masalan, birinchisini) 
    olib, unda 
    E
    va p lami (11.2) qoida bo‘yicha operatorlarga almashtirilsa 
    va shu operator munosabat bilan to ‘lqin funksiyasiga ta’sir qilinsa, 
    izlanayotgan vaqt bo‘yicha birinchi tartibli bo‘lgan differensial 
    tenglama olinadi:
    ih

    = Ну!' = с щ р + ffmc'ft.
    (11.28)
    dt
    Ushbu olingan (11.28) tenglama Dirak tenglamasidir. Hozircha 
    noma’lum bo‘lgan a 
    va 
    kattaliklar koordinatlarga b o g liq
    bolm asligi kerak, ales holda ozod zarrachaning harakatini ifoda qilishi 
    kerak b oigan (11.28) tenglamada koordinatlarga bogliqlik paydo 
    boiadi, bu esa zarrachaga qandaydir kuchlar ta ’sir qilayotganini bildirar 
    edi. Ozod zarracha uchun fazoning hamma nuqtalari va vaqtning 
    ixtiyoriy momenti ekvivalentdir (fazo-vaqtning bir jinsliligi), shuning 
    uchun koordinata boshining siljishi yoki vaqtning olehash boshining 
    o‘zgarishi tenglamani o‘zgartirmasligi kerak. Agar 

    Download 9,41 Mb.
    1   ...   217   218   219   220   221   222   223   224   ...   240




    Download 9,41 Mb.
    Pdf ko'rish