205
XV- BОB. KREKING VAQTIDA UGLEVODORODLARNI O`ZGARISHI
15.1. Jarayonning termodinamikasi va mexanizmi
Neftni qayta ishlash sanoatida polimerlash jarayoni asosan oktan soni ≈80
teng bo‘lgan di-, tri – va tetrapropenlarni qayta ishlab polimer benzin olish
uchun qo‘llaniladi. Undan tashqari propen va
buten saqlagan aralash xom
ashyodan di-, tributenlar va polimer benzin olish mumkin. Jarayondagi
katalizatorlar fosfor kislotasi asosida tayyorlanadi.
Jarayonning termodinamikasi va borish mexanizmi hamda quyidagi
15.1 jadvalda jadvalda polimerlanish reakstiyasidagi propen va butenlarning
ayrim tasniflari keltirilgan.
15.1-jadval.
Reaktsiya
Polimerning issiqlik
effekti. kam.mol-
1
Gibss standart
energiyasining o‘zgarishi.
kam.mol-
1
300 K
600 K
300 K
600 K
12
6
6
3
1
2
Н
С
Н
С
+82
+80
-38
+7
18
9
6
3
1
3
Н
С
Н
С
+165
+160
-75
+15
24
12
6
3
1
4
Н
С
Н
С
+251
+240
-112
+24
16
8
8
4
1
21
Н
С
Н
С
+82
+80
-39
+5
24
12
8
4
1
31
Н
С
Н
С
+164
+160
-76
+11
16
8
8
4
1
22
Н
С
Н
С
+69
+63
-27
+12
24
12
8
4
1
32
Н
С
Н
С
+143
+134
-58
+22
Polimerlangan alkenning polimerlash issiqlik effekti
1
8
71
моль
КДж
ni tashkil etadi. Standart sharoitda 500-550K haroratda polimerlanish erkin gibss
energiyasining kamayishi bilan boradi. Normal tuzilishga ega bo‘lgan 1-
alkenlarnikiga nisbatan, kerakli izoalkenlarning hosil bo‘lishida Gibss energiyasi
1
19
2
моль
КДж
dan past va tarmoqlangan alkenlar hosil bo‘lishi
bilan
boradigan polimerlanishda standart Gibss energiyasining pasayishi ko‘proq
bo‘ladi. Bosimning ortishi bilan polimerlanish tengligi darajasi ortadi.
12
6
6
3
1
2
Н
С
Н
С
reakstiyasi bo‘yicha propenning o‘zgarish darajasini bosimga
bog‘liqligi 15.2 jadvalda keltirilgan.
