|
Qattik jism va muhitning xossalari
|
| bet | 30/90 | | Sana | 10.02.2024 | | Hajmi | 13,14 Mb. | | #154290 |
Bog'liq Noyobvaradioaktivmetallarrudalariniboyitish (2)Qattik jism va muhitning xossalari.
Hozirgi vaqtda tabiatda uch mingga yaqin mineral borligi ma’lum bo‘lib, shulardan 250 tasi gravitatsiya usuli bilan boyitish jarayonida qatnashadi. YUqorida aytilganidek, gravitatsiya zarrachalarning zichligi, shakli va o‘lchamlari turli bo‘lib, muhitda xar xil tezlik bilan xarakatlanishi qonuniyatiga asoslangan boyitish usulidir.
SHuning uchun, zichlik, shakl, zarracha o‘lchami va muhit xossalari degan tushunchalar bilan tanishib chiqamiz.
Qattik zarracha xossalari.
Zarrachaning zichligi deb, uning massasini (m) hajmiga nisbatiga aytiladi va - xarfi bilan belgilanadi:
kg/m3 (34)
Bu erda: m - zarrachaning massasi, kg;
V - zarrachaning xajmi, m3.
Zarrachalarning kattaligi uning gemetrik o‘lchami bilan belgilanadi. Hisob-kitoblarni soddalashtirish uchun zarra shaklini inobatga olinmagan xolda, «ekvivalent diametr» degan tushuncha kiritilgan:
(35)
(36)
Minerallarning zichliklari 1300-19300 kg/m3 atrofida bo‘ladi (11-jadval).
Jadval 11. Minerallarning zichliklari
Mineral
|
Kimyoviy ifodasi
|
Zichligi, kg/m3
|
Foydali modda
|
Foydali moddaning miqdori, %
|
Oltin
|
Au
|
19,300
|
Oltin
|
100
|
Galenit
|
PbS
|
7400-7600
|
Ko‘rg‘oshin
|
86,6
|
Molibdenit
|
MoS2
|
4300-5000
|
Molibden
|
59,94
|
Magnetit
|
Fe3S2
|
4500-5300
|
Temir
|
72,4
|
Pirit
|
FeS2
|
4900-5200
|
Temir
|
46,55
|
Kvars
|
SiO2
|
2650
|
Kremniy
|
46,7
|
Kalsiy
|
CaCO3
|
2700
|
SaO
|
56
|
Magnezit
|
MgCO3
|
3000
|
MgO
|
47,6
|
Ko‘mir
|
C
|
1300-1800
|
Uglerod
|
-
|
Zarra shakli xar xil bo‘lib, u mineralning tabiatiga bog‘liq. Xisoblashlar uchun shakl koeffitsienti degan tushuncha kiritilgan:
(37)
Bu erda: - shakl koeffitsienti
Sm - sharning yuzasi
S -noto‘g‘ri shaklli zarracha yuzasi
Quyida shakl koeffitsientining qiymati keltirilgan.
SHarsimon - - - - - - - 1,0
YUmaloqroq - - - - - - - 0,8 -0,9
Burchakli - - - - - - - - 0,7-0,8
YAlpoq - - - - - - - - - - 0,6-0,7
Muhitning xossalari
Gravitatsiya usuli bilan boyitishda muhit vazifasini havo, suv, og‘ir suyuqlik, suspenziya (loyqa) elektr yoki magnit maydoniga joylashtirilgan suyuq elektrolit o‘tashi mumkin. Boyitishda muhitning quyidagi xossalari axamiyatga molik: Zichligi, qovushqoqligi, xarakatlanayotgan jismga qarshiligi va barqarorligi.
YUqorida keltirilgan muhit xossalari unda ajraliyotgan zarrachalar xarakatiga katta ta’sir qiladi. SHuning uchun ularning qiymatlari boyitish dastgoxlarini xisoblashda inobatga olinadi.
Muhitning zichligi deb, muhit massasini, uning xajmiga nisbatiga aytiladi.
kg/m3 (5)
Ma’lumki, og‘irlik bilan massa o‘zaro m g=G nisbatiga ega. Tenglamani ikala qismini hajmiga bo‘lsak:
(6)
Ifodani olamiz. Bu zichlik bilan solishtirma og‘irlik o‘zaro bog‘liq ekanligini ko‘rsatadi.
Bu erda: G - muxitning og‘irligi, kg
- erkin tushish tezlanishi, 9,81 m/s2
– muxitning solishtirma og‘irligi, kg/m3
Suvning zichligi 200 S haroratda 1000 kg/m, havoning zichligi-1,23 kg/m3 ga teng. 12,13- jadvalda boyitish jarayonida ishlatiladigan ba’zi bir og‘ir suyuqliklari tavsifi keltirilgan.
Og‘ir suyuqliklardan ZnCI2, CaCI2, bromofrom, Tula va klerchi suyuqliklari sanoatda ko‘prok qo‘llaniladi. Og‘ir suyuqliklarni (og‘irlashtirgichlarni) eritmadagi konsentratsiyalarni o‘zgartirib muxit zichligini o‘zgartirish mumkin, masalan:
Jadval 12.
|
| |
