78
Fonologiya. Fonema, uning differensial (farqlanadigan) va integral
(farqlanmaydigan) belgilari. Fonologik zidlanishlar, ularning turlari: bir
o‗lchovli, ko‗p o‗lchovli, proporsional, ekvipolent, privativ va gradual (pog‗onali)
oppozitsiyalar.
Korrelyatsiya bir farqlanish belgisi asosida tarkib topgan ikki va undan ortiq
zidlanishlar qatori sifatida. Vokalizm va konsonantizm
tizimlarida korrelyatsiya
turlari.
Fonema ottenkalari fonemalarning talaffuzdagi real ko‗rinishlari ekanligi.
Fonema va ottenkalar o‗rtasidagi umumiylik va xususiylik munosabatlari.
Ottenkalar tasnifi: majburiy ottenkalar (kombinator, pozitsion ottenkalar),
individual ottenkalar va fakultativ ottenkalar. Ottenka, variant va variatsiya
tushunchalari o‗rtasidagi munosabatlar.
Transkripsiya, uning turlari: fonetik
va fonematik transkripsiyalar, ularning
adabiy-orfografik yozuvdan farqlari.
Hozirgi o„zbek tili vokalizmi. Unlilar tasnifi. Ayrim unlilar tavsifi.
Unlilarning kombinator va pozitsion xarakteristikasi.
Unli fonemalarning
kombinator va pozitsion ottenkalari (allofonlari).
Hozirgi o„zbek tili konsonantizmi. Undosh fonemalarning fokuslari. Bir
fokusli va ikki fokusli undoshlar.
Undosh fonemalar tasnifi: artikulyatsiya o‗rniga, artikulyatsiya usuliga, un
paychalari ishtirokiga hamda ovoz bilan shovqin munosabatiga ko‗ra
undoshlarning turlari. Undosh fonemalar tasnifi.
