Elektr izlari
– tok ta’sir etgan odamning tanasi sirtida aniq ko‘rinib turadigan
kulrang yoki och-sariq rangdagi dog‘, tirnalish, kichik jarohat, kesik yoki latlar
ko‘rinishida bo‘ladi. Terining shikastlangan qismi qadoq singari qattiqlashib
qoladi.
Terining metallanishi
elektr yoyi ta’sirida erigan metall mayda
zarrachalarining terining ustki qatlamiga kirib qolishidir. Bu hodisa, masalan, qisqa
tovushlarda, kuchlanish ostida bo‘lgan ajratgich va rubiliniklarni tarmoqdan
uzatayotganda ro‘y beradi.
Mexanik
shikastlanishlar
odam
orqali
o‘tayotgan tok ta’sirida
mushaklarning ixtiyorsiz ravishda keskin tortishib qolishi oqibatida yuz beradi.
Natijada teri, qon tomirlari va asab to‘qimalari uzilishi, shuningdek bo‘yinlar
chiqishi va hatto suyaklar sinishi mumkin.
Nazorat savollari:
1.Elektr tokining inson tanasiga qanday ta’sir ko‘rsatadi?
2. Elektr vosita va qurilmalariga texnik xizmat ko‘rsatish qanday tartibda amalga
oshiriladi?
3. Elektr tokidan shikastlanish qanday turlarga bo‘linadi?
14-Mavzu: Elektr toki urganda birinchi yordam ko‘rsatish.
Reja:
1.
Elektr toki urishi.
2. Elektr tarmoqlari va elektr uskunalaridan foydalanish.
3. Korxona va tashkilotlarninig elektrdan zararlanish xavfliligi bo‘yicha
tasniflanishi.
4. Ishlab chiqarish binolarining elektr xavfsizligi bo‘yicha guruhlarga
ajratilishi.
Elektr tokidan jarohatlanganda birinchi tibbiy yordam ko‘rsatish.
Insonlarni kuchlanish ostidagi mashina, mexanizm va qurilmalarning tok
o‘tkazuvchi qismlariga tegishi muskulni ixtiyorsiz ravishda qisqarishiga olib keladi
va bu holatdan jarohatlangan shaxsning o‘zi chiqa olmaydi.
Bunday holatda birinchi navbatda elektr tokini ajratish talab etiladi. Agar
elektr shkaflari uzoqda joylashgan bo‘lsa, elektr simini quruq yog‘och dastali bolta
yoki boshqa jihoz bilan qirqish kerak. Elektr toki ajratilgach, jarohatlangan shaxsni
qulay va yumshoq o‘rindiqqa yotqizish va puls urishi, nafas olishi, ko‘z qorachig‘i
holatini tekshirish hamda bir vaqtda shifokorga xabar berish zarur. Jarohatlangan
kishi hushsiz yoki hushida bo‘lishi, lekin puls urishi va nafas olishi mavjud
bo‘lishi mumkin. Agar puls urishi va nafas olishi mavjud bo‘lib, u xushida
bo‘lmasa kiyimlarini yechish, toza havo kirishini ta’minlash, yuziga suv purkash
va tanasini isitish kerak.
Jarohatlangan shaxs xushsiz bo‘lib, puls urishi va nafas olishi sezilmasa, unga
sun’iy nafas berish va yuragini massaj qilish kerak.
Sun’iy nafas «og‘izdan-og‘izga» yoki «og‘izdan-burunga» berilishi mumkin.
Bu usullar boshqa usullarga nisbatan samarali usul hisoblanadi.
Unda jarohatlangan shaxsning o‘pkasiga boshqa usullarga nisbatan 4 barobar
ko‘p havo yuboriladi.
Sun’iy nafas berishdan oldin jarohatlangan shaxs yelka tomoni bilan
yotqizilishi, undagi siqib turgan kiyimlar, galstuk, sharf va shu kabilar yechilishi,
og‘iz ko‘piklardan tozalanishi kerak. Agar og‘iz qattiq yopiq bo‘lsa, ikkala
qo‘lning to‘rt barmog‘ini jarohatlangan shaxsning boshi orqasiga qo‘yib, ikkala
bosh barmoq bilan og‘zini ochish kerak. Keyin chuqur nafas olib, og‘izni og‘izga
qo‘yib, jarohatlangan shaxsning burnini qisib, kuchli havo puflash kerak. Sun’iy
nafas berish chastotasi minutiga 10–12 marta bo‘lishi kerak.
Agar jarohatlangan shaxsning ko‘z qorachig‘i kengaygan va puls urishi
sezilmasa, uning qon aylanishini tiklash maqsadida sun’iy nafas berish bilan
birgalikda yurakni massaj qilish kerak. Massaj qilishda o‘ng qo‘lning kafti
jarohatlangan shaxsning ko‘kragiga qo‘yiladi va tez-tez (minutiga 60 marta)
bosiladi. Tananing quyi qismlari joylashgan vena qon tomirlaridagi qonni yurakka
kelishini tezlatish maqsadida oyoqni 0,5
m
gacha yuqoriga ko‘tarib qo‘yish
mumkin. Agar bu yordamlarni bir kishi bajarayotgan bo‘lsa, 2-3 marta sun’iy nafas
bergach, 10-12 marta yurakni tashqi massaj qilish tavsiya etiladi. Jarohatlangan
shaxsning o‘ziga kelganini nafas olishini tiklanishi, rangining qizarishi, ko‘z
qorachig‘ining qisqarishi kabi belgilardan bilib olish mumkin. Buni tekshirish
uchun massajni 2-3 sekund to‘xtatib turish mumkin.
Agar jarohatlangan shaxsda o‘ziga kelish holatlari kuzatilmasa, sun’iy nafas
berish va yurak massajini shifokor kelgunga qadar davom ettirish kerak.
|
