35
bir xil o’lchamli zagotovkalarga bo’lgunga qadar davom etadi.
Bu bosqichlar
quyidagilardan iborat:
-
tayyorlov quyish jarayoni;
-
quymadagi nuqsonlarni kesib olgan holda tozalash;
-
quyma yuzasini to’liq tozalash;
-
issiq holda prokatlash;
-
prokat yuzasini kuyundilardan va kichik nuqsonlardan tozalash;
-
prokat yuzasini to’liq tozalash;
-
prokat yuzasini silliqlash;
-
jo’valagan holda taxminiy kalibrlash;
-
prokat yuzasini silliqlash;
-
shtampda zagotovkani kesish;
-
prokatni zagotovkalarga bo’lish.
Muayyan maxsulot olish uchun yuqorida keltirilgan operatsiyalardan ayrimlari
ishlatilishi mumkin.
Ko’p xollarda sovuq holda xajmiy shtamplashda sovuq holda cho’zilgan
materiallar ishlatiladi. Agarda material diametri 30 mm dan kichikroq bo’lsa, u
prutok yoki ingichka chiviq po’lat ko’rinishida olib kelinadi. Agarda uning diametri
30 mm dan yuqoriroq bo’lsa, u holda faqatgina prutok ko’rinishida keltiriladi. Yirik
ishlab chiqarishda o’ramli zagotovkalardan foydalangan maqsadga muvofiq
hisoblanadi. Asosiy sababi sifatida chiqindilar
chiqishining kamayishi va
avtomatlashtirish osonligi bilan izohlanadi. Sanoatda turli xil ko’ndalang kesimga
ega bo’lgan: dumaloq, kvadrat, olti yoqlik va boshqacha prutoklar va o’ramlarni
ishlab chiqarish imkoniyati mavjud.
Shtamplash jarayoniga va maxsulot sifatiga metallning holati va metallurgik
jarayonida vujudga kelgan nuqsonlar katta ta’sir ko’rsatadi.
Shuning uchun
nuqsonlarni vujudga kelishini oldini olish maqsadida prokat sifati cho’ktirish bilan
birinchi yoriq paydo bo’lgunga qadar tekshiriladi. Birinchi yoriq paydo bo’lgunga
qadar murakkab detallarni tayyorlashda nisbiy deformatsiya 60-80 % ni tashkil
etishi kerak.
36
Sovuq holda xajmiy shtamplash uchun zagotovkalardan
katta plastiklik va
deformatsiyalanish, gaz bilan to’yinganlik darajasi past va yuqori zichlikka egaligi,
metallurgik nuqsonlar yo’qligi, uzunligi va ko’ndalang kesimi bo’yicha
o’lchamlarning yuqori aniqligi, yuza g’adir – budurligini pastligi talab qilinadi.
Ayrim turdagi maxsulotlar uchun trubalar zagotovka sifatida xizmat qilishi
mumkin.
