1.1. jadval
O linishi talab
etiladigan
qoplovchi tog’
jinsi
koeffitsiyenti
Qoplovchi tog’ jinsini o ’tkazish (aylantirish) uchun
ko’paytma
Vaznli
Hajmiy
Aralash
Vaznli
1
r j r .
r.
Hajmiy
r j r .
1
Y.
Aral ash
1
lr.
1/r.
1
Eslatma:
foydali qazilma zichligi;
y, - qoplovchi tog’ jinsi zichligi.
U ncha katta b o ’lmagan chuqurlikda (30-45m)
foydali qazilmaning
gorizontal yotishida, karyeming rejadagi katta o’lchamlarida, qoplovchi tog’
jinsi qalinligining
h, va foydali qazilma qalinligining /1. chegaralanganligida
qoplovchi tog’ jinsining o ’rtacha koeffitsiyenti tahminan
quyidagi formula bilan
aniqlanadi:
K = K ' K
1.1 - rasm..
Qoplovchi tog’ jinsining o’rtacha geologik (a) va o’rtacha
ekspluatastion (b) koeffitsiyentini aniqlash uchun sxema:
1-5-6-4 - karyeming oxirgi konturlarida qoplovchi tog’ jinsi hajmi
Vt , 5-2-3-6 -
Vu
karyeming oxirgi konturlarida foydali qazilma hajmi; 1-9-10-4 -
Vt hajmi; 1-9-7-8 -
Vtc
qurilish qoplovchi tog’ jinsi hajmi; 9-2-5-6 -
Vnii karyeming qurilish
davrida qazib olingan
(yo’l-yo’lakay qazib olish) foydali qazilma hajmi.
11
1.2. - rasm.. Joriy (a) va konturli (b) qoplovchi tog’ jinsi kocffitsiyentini aniqlash
sxemasi:
v ,+ v 2 = v >m; 1-2-3-7-6-5 - v, hajmi; 10-8-4-9- v2 hajmi; 3-7-10-9 - v,„ hajmi;
Vj + v^ = v , K; 1-9-10-5 - Vj hajmi; 11-12-4-8- v4 hajmi; 10-9-2-3-12-11 - v .. hajmi;
fip , Д,
- mos ravishda ishchi va ishchi bo'lmagan bort qiyalik burchagi
Qoplovchi tog’ jinsining jo riy koeffitsiyenti
karyerda
tashiladigan yoki
uning chegarasida muayyan vaqt oralig ’ida (yil, kvartal, oy) tashilgan qoplovchi
tog’ jinsi hajmining
VAm o ’sha oraliq vaqtida tashilgan foydali qazilm a hajm iga
Vun nisbati bilan aniqlanadi (1.2-rasm .), y a ’ni:
k . = K J V „
Kattaligi karyem ing belgilangan konturlarida o ’zgarmaydigan o ’rtacha
qoplovchi to g ’ jinsi koeffitsiyentidan
farqli ravishda, joriy qoplovchi to g ’ jinsi
koeffitsiyenti yil bo ’yicha, shuningdek yillar davomida o ’zgaradi (yozda
k o ’rsatkich oshadi, kuz va qishda kam ayadi).
Qoplovchi tog’ jinsining konturli koeffitsiyenti qoplovchi to g ’ jinsi
hajmining
V,, karyem ing oxirgi konturlari o ’zgarishida qazib olinadigan foydali
qazilm a hajmiga
V,m nisbati bilan aniqlanadi (1.2-rasm.), y a’ni:
k = r . J V „
Qoplovchi tog’ jinsining
chegaraviy koeffitsiyenti k,p qoplovchi to g ’
jinslarining maksimal tashish hajmini k o ’rsatadi (foydali qazilma birligiga),
bunda foydali qazilmani ochiq usulda qazib olishga bo ’lgan harajatlar C" yer
12
o s ti u s u ld a q a z ib o lis h d a g i h a ra ja tla rd a n C„ o sh m a slig i kerak, y a ’ni C„ < C„.
С
k a tta lig i q u y id a g i fo rm u la b ila n aniqlanadi:
Ce =Cc + kTC,
Bunda, C„- qoplovchi tog’ jinslarini qazib olishdagi harajatlarini inobatga
olmagan holda, It yoki lm foydali qazilmani qazib olishga bo’lgan harajatlar,
rubl;
С, - L
m
3 q o p lo v c h i to g ’ jin s in i q a zib o lish g a b o ’lg an h arajatlar;
kT - qoplovchi tog’ jinsining joriy koeffitsiyenti, л»3 / л»3(л/3 /
m).
Quyidagi shartlarga rioya qilinganda ochiq kon
ishlarini bajarish muvofiq
bo ’ladi:
Cc <.C„ yoki
Co +
kTCt < C„
Maksimal ruxsat etilgan joriy qoplovchi tog’ jinsi koeffitsiyenti chegaraviy
qoplovchi tog’ jinsi koeffitsiyenti
kv ga teng bo’lganligi uchun, u holda:
C0 + kv C,=C,
u n d a
Qoplovchi tog’ jinsi koeffitsiyenti kattaligi ochiq kon ishlarida muhim
kattalik hisoblanadi. Ular ochiq kon ishlari chegarasini iqtisodiy jihatdan
samarali ekanligini aniqlash uchun va katta chuqurlikda yotgan
qiya va tik qiya
konlami qazib olishda karyerlaming mumkin bo’lgan chuqurligini aniqlash
uchun xizmat qiladi, shuningdek karyer unumdorligini rejalashtirish uchun va
foydali qazilmaning tannarxini aniqlashga ham xizmat qiladi.
