O c h I q kon ishlari t e X n o L o g I y a s I, m e X a n I z a t s I y a s I va

Download 8,39 Mb. Pdf ko'rish
bet	105/139
Sana	16.02.2024
Hajmi	8,39 Mb.
	#157908

1 ... 101 102 103 104 105 106 107 108 ... 139

Bog'liq
ochiq kon ishlari texnologiyasi mexanizatsiyasi va kon ishlarini

K .-M L .l_ ,
(7.1)
M azkur karyer uchun ЗОЛ, ko’paytmasi katta hatolik bilan o ’zgarmas
katta]iк deb qabul qilish mumkin. Shu sababli kon massasining hajmi o ’rtacha
chiziq uzunligi
/, .
bilan aniqlanishi mumkin. Karyeming 2-bosqich
chuqurligiga erishganida, kon massasining hajmi kesishma maydoni ABVGG'
K EA ' karyer maydoni chuqurligiga ko’paytmasiga teng.Agar ABVGG' KEA'
maydon A 'A B B ', G G 'V 'V va E B 'V 'K maydonlar kesishmasi yig’indisiga teng
b o ’lsa, unda oldingi formulaga ko’ra qazib olingan kon massasi hajmi
quyidagicha b o ’ladi:
v„
= 3 0 4 4 . + ЗОЛ,/,--* + 30I,/,_, = 30L, (/г_, +/„■_. +/„■)
(7.2)
Bu holatda ham, va boshqa har qanday holatda ham har bir bosqichdagi kon
massasi hajmini turli gorizontlarda karyer kesimini hosil qiluvchi geometrik
shakllar chiziqlari yig’indisi (trapestiya, parallelogramm, uchburchak) bilan
aniqlash mumkin. Agar kesishmaning kattaligi noto’g’ri shakl bilan ko’rsatilgan
b o ’lsa, unda u qo’shimcha gorizontal chiziqlar bilan (bosqich chegarasida)
to ’g ’ri elementar shakllarga aylantiriladi, ular bosqich chuqurligini tashkil
qiladi. Bunday shakllaming maydoni shuningdek, bosqich chuqurligi qismini
tashqil qiluvchi balandlikka proporstional bo’lgan o ’rta chiziq qismi sifatida
ham k o ’rsatilishi mumkin. Misol uchun, bosqichning 15m chuqurligida va
elementar shakllaming 5 va 10m balandligida elementar shaklning maydonini
mos ravishda ulaming o ’rta chiziqlarining 1/3 va 2/3 qismini tashkil qiladi.
Karyer konturining ikkita joylashuv nuqtalari orasidagi foydali qazilma
maydonini shunday ko’rinishda ko’rsatish mumkin. Kerak bo’lganda foydali
qazilm a konturining (bosqichlar chegarasida) qiya chiziqlari to’g’ri chiziq
kesilmalari bilan ajratilishi mumkin. Qazib olinadigan kon massasining hajmini
to ’g ’ri chiziqli kesilmalar bilan xarakterlash mumkinligi karyerdagi kon
ishlarining ketma-ket borishida kon ishlari grafigini tuzishni osonlashtiradi.
271

Q azib olinadigan hajmlaming grafigini tuzish tartibi quyidagicha.
1.
A bsissalar o ’qig a bosqichlar nuqtasi va ulam ing o ’rta chiziqlari tushuriladi
(rasm. 7.4).
1 - kon m assasi; 2 - qoplovchi to g ’ jin si; 3 - foydali q azilm a; 4 - qoplovchi to g ’ jinsining
o ’rtacha koeffitsiyenti; 5 - qoplovchi to g ’ jin sin in g jo riy koeffitsiyenti; 1 , 2 - ... - qazilm ani
qazib olish bosqichlari; +100, +70, +40 ... - gorizontlam ing ab so ly u t nuqtalari, m; L, - karyer
chuqurligi; I„ - qoplovchi tog' linsi ordinatalari (foydali q azilm a); / ,- qoplovchi to g ' jinsi
koeffitsiyentlari ordinatalari
2.
A bsissa o ’qida hosil bo’lgan bosqichlar nuqtalari va ulam ing o ’rtacha
chizichlarida vertikal chiziqlar (ordinatalar) o ’tkaziladi.
3.
Bosqichlar o ’rtasidan o ’tuvchi ordinatalarda absissalar o ’qidan kon massasi
va mos keluvchi bosqichga foydali qazilm a kattaliklarini tashkil qiluvchi
shakllar o ’rta chiziqlari uzunligi joylashtiriladi.
4.
Shaklning yuzasining o ’rtasi oxirgi kesmalarini singan chiziq bilan ulab,
kon massasi yoki foydali qazilma ordinalar grafigini hosil qilamiz.
5.
Kon massasi ordinatasidan foydali qazilm a ordinatasini ayirib va hosil
b o ’lgan nuqtalam i singan chiziqlar bilan ulab qoplovchi tog’ jinsi grafigi
ordinatasini hosil qilamiz.
272

6
.
Qoplovchi tog’ jinsi ordinatasini foydali qazilma ordinatasiga bo’lib, joriy
qoplovchi tog’ jinsini koeffitsiyenti hosil qilamiz.
Belgilangan usul bilan yusalgan foydali qazilma va qoplovchi tog’ jinsi grafigi
quyidagi xususiyatlarga ega bo ’ladi.
1.
A bsista o ’qining har qanday nuqtasidagi ordinata karyer chuqurligining
oshishida kon massasi maydonining (qoplovchi tog’ jinsi va foydali qazilma)
oshishini k o ’rsatadi.
2.
Ikkita ordinatalar orasidagi maydon va yuqoridan grafik bilan, pastan
absissa o ’qi bilan chegaralangan masofa kon massasi maydonining (qoplovchi
to g ’ jinsi va foydali qazilma) kon ishlarining chuqurlashish holatida mos
keladigan ordinalal balandlik nuqtalari orasidagi kattalikka teng.
3.
Har qanday ordinata va kordinata boshlanishi bilan chegaralangan va
yuqoridan gafik bilan, pastdan absissa o ’qi bilan chegaralangan maydon mos
keladigan ordinata chuqurligi bilan chegaralangan karyer konturidagi kon
massasi (qoplovchi tog’ jinsi va foydali qazilma) maydoniga teng.
Q azib
olinadigan
qazilmalar
grafigi
quyidagicha
hisoblanadigan
m a’lum otlar (jadv. 7.2) b o ’yicha tuziladi.

Download 8,39 Mb.

1 ... 101 102 103 104 105 106 107 108 ... 139

Download 8,39 Mb.

Pdf ko'rish