O c h I q kon ishlari t e X n o L o g I y a s I, m e X a n I z a t s I y a s I va

belgilanadi. Pog’onaning balandligini belgilashda asosiy talablardan biri 
qo’llaniladigan uskunaning xavfsiz ishlash sharoiti ta ’m inlanishidir. Gorizontal 
va yotgan qazilm alam i qazishda pog’ona balandligi asosan qazilm aning 
qaliniigiga va qoplovchi to g ’ jin sig a k o ’ra tanlanadi. Qiya va tik qiya konlarda 
pog’ona balandligi q o ’llaniladigan uskuna va qazib olish sifatiga k o ’ra 
tanlanadi. Bir turdagi b o ’sh to g ’ jinslarini va qalin qazilm alam i qazib olishda 
pog’ona balandligi q o ’llaniladigan uskunalarga ko ’ra tanlanadi, bunda 
qoyasimon tog’ jinslarini qazib olishga tayyorlash va tashishga bo ’lgan 
harajatlar kam ayadi. Shu o ’rinda Texnik foydalanish talablariga k o ’ra 
qoyasimon va yarim qoyasim on to g ’ jinslarini qazib olishda po g ’ona balandligi 
ekskavatoming maksim al qazish balandligidan qazilm a balandligi ekskavator 
qazish balandligidan bir qatorli va ikki qatorli portlatishda 1.5 m arta oshmasligi 
kerak. K o’p qatorli portlatishda to g ’ jinsi y ig ’imi ekskavatom ing maksimal 
qazish balandligidan 
1.5marta oshmasligi 
kerak, 
lekin to g ’ jinslarini 
ekskavastiya qilishda to g ’ jinslaridan uyum lar va to g ’ jinsi osmalarini hosil 
bo’lishini oldini olish kerak. Ekskavatom ing yuqoridan yuklashda uzuytirilgan 
ishchi a ’zoda pog’o n a balandligi ekskavatom ing o ’lchamlari bilan aniqlanadi. 
M urakkab tuzulishli qazilm alam i qazib olishda pog’ona balandligining oshishi 
bilan y o ’qotishlar va b o ’sh to g ’ jinslari bilan aralashuvlar k o ’payadi. Shu 
o ’rinda pog’ona balandligi ekskavatom ing qazish balandligidan oshmasligi 
kerak. B a’zida y o ’qotishlam i kam aytirish maqsadida po g ’onalar ikkita 
nim pog’onaga ajratiladi.
Oddiy tuzulishni konlam i qazib olish amaliyoti shuni k o ’rsatadiki, 
pog’onalarning ratsional balanadligi mos ravishda ekskavatorlar cho’mich hajmi 
3-5 va 8.12.5 
m
1
b o ’lganda 11-14 va 16-19 m b o ’ladi. Aniq holatda pog’ona 
balandligi yuqorida k o ’rsatilgan faktorlarga k o ’ra aniqlanadi va yuqorida 
k o ’rsatilgan kattaliklardan farq qilishi mumkin.
P og’onaning qiyalik burchagi a to g ’ jinslarining fizik-texnik xususiyatlari, 
q o ’llaniladigan uskunalar va pog’onalam ing turish davom iyligiga bog’liq.
284

P o g ’onalarning ishchi maydoni.
Pog’onalaming ishchi maydonlarining 
minimal mumkin b o ’lgan kattaliklari asosan qo’llaniladigan uskunalar, karyer 
transporti turi, transport vositalarining harakatlanish sxemalari, pog’onalar 
balandligi, to g ' jinsi qattiqligiga bog’liq bo’ladi. Qoyasimon tog’ jinslarini qazib 
olishda m exanik kuraklar va g ’ildirakli transportdan foydalanganda ishchi 
maydonning minimal kengligi Bf „ portlatilgan kon massasi yig’indisidan 
x
, 
uyumning pastki qismidan transport chizig’igacha bo’lgan xavfsiz masofadan S, 
transport chizig’ining kengligidan T, yordamchi uskunalar uchun bo’lgan 
maydonning kengligidan 
П,
va xavfsizlik bermalari z kengligidan hosil bo’ladi 
(rasm. 8.1). Yumshoq tog’ jinslarini qazib olishda uyuumning kengligi o ’mita 
butunlik b o ’yicha zaxodkaning kengligi A qabul qilinadi. Uyumning kengligi 
x 
tog’ jinsi xususiyatlari, portlatish usuli, PM kattaligi va zaryad turlari, pog’ona 
balandligi, skvajinalam i portlatish tartibiga bog’liq bo’ladi. Tahminiy hisoblar 
uchun quyidagi uyum kengligini qabul qilish mumkin: oson portlatiladigan tog’ 
jinslarida* = 1, 2/1,, o ’rtacha portlatiladiganjc = 

Download 8,39 Mb.