1.14. - rasm. Konlar yuzasining relyef turlari

1.14. - rasm. Konlar yuzasining relyef turlari:
a-tekis; b—qiyalik; g-balandlikka ega maydon; d-suvli yuza (qazilma suv ostida joylashgan) 
K onning yyer yuzasiga nisbatan joylashuviga ko’ra ular ustki (qoplovchi
tog’ jinslarining qalinligi 20-30m gacha), chuqur (qoplovchi tog’ jinslarining
qalinligi 40m dan yuqori), baland (joyning eng yuqori nuqtasidan baland) va
chuqur-baland bo’ladi. Ustki turdagi konlar har doim ochiq usulda qazib
olinadi. Chuqur va baland joylashgan konlami qazib olish texnik-iqtisodiy
asoslam i talab qiladi. K onlam ing nisbatan qalinligida va katta zaxiralarida ularni
ochiq usulda qazib olish yyer osti usuliga nisbatan samarali hisoblanadi.
Chuqur-baland konlami bir vaqtda yoki navbatma-navbat ochiq va yer osti
usulda qazib olish mumkin.
Yotish burchagiga ko’ra konlar nishab, qiya va tik qiya bo’ladi. Nishab
konlar deb, yotish burchagi 0-10° bo ’lgan konlarga aytiladi. Bunday konlami
qazib olishda qoplovchi tog’ jinsini joylashtirish uchun qazib olingan
m aydonlardan foydalanish imkonini beradi (1.15 - rasm.).
1.15. - rasm . Karveryk o ’ndalang kesimi sxemasi: 
a, b, v - mos ravishda yotgan, qiya va tik qiya qazilmalar
Q iya konlar deb, yotish burchagi 8-30° bo’lgan konlarga aytiladi. Bunday
konlam i qazib olgandan key in karyeming borti yotgan tomondan tekislamasdan

ham o ’z turg’unligini saqlab qoladi (faqatgina osilgan yonlar qazib olinadi). Yon 
qiya yuzaning tu rg ’un emasligi sababli, qazib olingan maydon qoplovchi to g ’ 
jinslarini joylashtirishga q o ’llanilmaydi (1.15-rasm.).
Yotish burchagi 30° dan yuqori b o ’lgan konlar tik qiya konlar deyiladi. 
Karyer bortlariga tu rg ’un qiya burchaklami berish maqsadida. yotgan va osilgan 
yonlardagi tog’ jinslari qazib olinadi.
Konning qalinligi uning qazib olish usulini tanlashni belgilab beradi. 
K onlam ing katta, о ’rla, kichik va ju d a kichik qalinlikdagi turlari mavjud.
Juda kichik qatlam li nishab konlar (2-3m)ni 
yuklagichlar, shnekli 
burg’ulash mashinalari va boshqa mashinalar bilan qazib olish m aqsadga 
muvofiq. K ichik qalinlikdagi (4-20m) konlar bitta pog’ona bilan qazib olinadi, 
o'rtacha qalinlikdagi (15-40m) qazilm alar - ikkita pog’ona bilan va katta 
qalinlikdagi konlar (40m dan yuqori) - uchta va undan k o ’p pog’onalar bilan 
qazib olinadi.
Juda kichik qalinlikdagi (10-20m) va kichik qalinlikdagi (20-70m) qiya va 
tik qiya konlam i qazib olishda, keyingi qatlamni qazib olishni yuqoridagi 
qatlamni qazib olgandan keyin amalga oshiriladi (1.16-rasm.). O ’rtacha 
qalinlikdagi (6 0 -100m) konlam i qazib olish uchun navbatdagi qatlamni qazib 
olishni yuqoridagi qatlamni to ’liq qazib olmasdan turib ham amalga oshirish 
mumkin. Katta qalinlikdagi (100-150m) konni bir vaqtda bir necha qatlam lam i 
qazib olish mumkin.
*щ
т~~ 
"V r^_

Download 8,39 Mb.