O c h I q kon ishlari t e X n o L o g I y a s I, m e X a n I z a t s I y a s I va

/7 „^6 k o ’rsatkichiga ega tog’ jinslarini burg’ulashda) foydalaniladi. K o’mir 
konlari bunday stanoklar bilan 35 % kon massasi burg’ulanadi.
1-rama; 2-machta; 3-aylantirgich, 4- 
1-rama, 2-zanjirli yuigich; 3-kabina; 4-
qadam bosishS-shtangalar uchun 
machta; 5-ayIantirgich mexanizmi
etaazish uskunasi
2.3.-rasm . SBR-12S staoogining 
sxemasi
г
/
2.4.-rasm . SBR-160 stanogining 
sxemasi
SBSH turidagi sharoshkali stanoklarda tog’ jinsi b o ’shatish uskunasi sifatida 
qattiq aralashm a ulangan tishli dolotalar ishlatiladi. D olotaning aylanishida 
tishlarda to g ’ jinslari y ig ’ilib qoladi, ular skvajina zaboyidan qisilgan havo yoki 
havo-suv 
aralashm asi bilan chiqariladi. Sharoshkali stanoklardan asosan 
П6=
6+15 
k o ’rsatkichli tog’ jinslarida foydalanish m a’qul. 
Sharoshkali 
stanoklarning alm ashinuv unumdorligi 
П6
=12-5-15 k o ’rsatkichli to g ’ jinslarini 
burg’ulashda 50-60m ni tashkil qiladi. Nisbatan yum shoq to g ’ jinslarini 
burg’ulashda 
stanoklarning 
almashinuv 
unumdorligi 
100m 
va 
undan 
yuqorigacha yetadi. Stanoklarning unumdorligi va dolotalam ing turg’unligi 
beriladigan o ’q ta ’siriga, dolotaning aylanishlar soni va skvajinadan burg’ulash
54

chiqindisini chiqarish uchun unga berilgan havo hajmiga bog’liq. Shu sababli 
qattiq to g ’ jinslarida dolotalaming katta aylanish sonlarida katta o ’q ta’siriga 
asoslaniladi. Skvajinalami burg’ulashda burg’ulash asboblariga harajatlar 20- 
45% ni tashkil qiladi. Dolotalar turini va burg’ulash rejimini to’g ’ri tanlash 
ulam ing turg’unligi, burg’ulash tezligi va burg’ulashga bo’lgan harajatlar 
bog’liq.
Sharoshkali stanoklaming og’irligi va o ’q ta’siriga ko’ra ular, 
y e n g il 
(og’irligi 40 t gacha, o ’q ta’siri 200 kN, skvajina diametri 150-220 mm) - 
Пб
= 6 + 1 0
k o ’rsatkichli tog’ jinslarida foydalaniladi, 
o ’rta ch a
(og’irligi 65 t 
gacha, o ’q ta’siri 350 kN, skvajina diametri 220-270 mm) - 
/7„ = 1 0 + 1 4
k o ’rsatkichli tog’ jinslarida foydalaniladi, 
o g ’ir
(og’irligi 120t gacha, o’q ta’siri 
700 kN, skvajina diametri 295-320 mm) - 
Пб
= 1 4 + 1 7
ko’rsatkichli tog’ 
jinslarida foydalaniladi.
Karyerlarda keng q o ’llaniladigan sharoshkali stanoklar xarakteristikalari 2.2- 
jadvalda k o ’rsatilgan.
2SBSH-200N stanogi 
П6 =
6+12 ko’rsatkichli tog’ jinlarida skvajinalar 
burg’ulash uchun foydalaniladi (EKG-5 va EKG-8 ekskavatorlari bilan 
majmuada foydalaniladi). SBSH-250MN stanogi 
Пй
= 1 0 + 1 5
ko’rsatkichli tog’ 
jinslarida skvajinalar burg’ulashda foydalaniladi. SBSH-320 stanogi 
П6
= 1 2 + 1 8
ko’rsatkichli to g ’ jinlarida skvajinalar burg’ulash uchun foydalaniladi (EKG-
12.5 va EKG-20 ekskavatorlari bilan majmuada foydalaniladi).
2 .2 .-ja d va l
K o ’rsa tk ic h la r
B ur|;’ulash stanoklari
2SBSH-200N
SBSH-250MN
SBSH-320
Skvajina diametri, mm
215
243;269
320
Skvajina chuqurligi, m
32
32
36
Skvajinaning 
gorizontga 
qiyaligi, daraja
60-90
60-90
90
Dolotaning 
maksimal 
o ’q 
ta ’siri, kN
250
300
600
Burg’ulash tarkibi 
aylanish 
soni, 
m u h
~]
30-300
30-150
30-150
5S

B urg’ulash 
tarkibining 
zaboyga yetkazilish tezligi, 
m/min
0- 1.8
0-0.75
0-0.7
Harakatlanish tezligi, km/s
0.6
0.7
0.7
Elektr 
yurg’izgichlam ing 
belgilangan unumdorligi, kVt
320
400
700
Skvajinani 
tozalash 
uchun 
sarflanadigan toza havo hajmi,
m
1
/ 
M U H
25
25
50
O g’irlik, t
50
71
120
Sharoshkali stanoklar kon qazib olish sanoatining barcha sohalaridagi 
karyerlarda keng foydalaniladi. Tem ir rudalari sanoati va rangli m etallurgiya 
karyerlarida sharoshkali stanoklar bilan 80% dan yuqori kon massalari 
burg’ulanadi, k o ’m ir sanoati karyerlarida esa - 60% ga yaqin.
Skvajinalami pnevm ozarbli stanoklar bilan burg’ulash to g ’ jinslarini 
joylashtiriladigan pnevm ozarbli m exanizm bilan maydalashga asoslangan va 
uning ishlash prinsipi quyidagicha. B urg’ulash shtangasiga keladigan qisilgan 
havo, urgichli porshenni qaytilish-borish harakatiga keltiradi va u burg’ulash 
koronkasi uchiga zarb beradi. T og’ jinsining maydalanishi koronka uchiga zarb 
berishda va zarbalar oralig’ida aylanadigan koronka tig ’lari bilan ham am alga 
oshadi. Burg’ulash koronkasi uchiga beriladigan porshenning zarbalar soni 
daqiqasiga 1700-2500 tani tashkil qiladi. B urg’ulash chiqindisi skvajinadan 
qisilgan havo yoki havo-suv aralashm asi bilan chiqariladi. Chang quruq yoki 
suv-havo aralashm asi yordam ida bosiladi. Pnevmozarb bergich skvajinaga 
joylashtirilishi sababli uning zarbalar soni skvajinaning har qanday chuqurligida 
kamaymaydi. Shu sababli chuqurlikning oshishi bilan burg’ulash tezligi 
o ’zgarmaydi.
Pnevmozarbli stanoklar qiyin burg’ulanadigan tog’ jinslarida skvajinalar 
burg’ulashda 
foydalaniladi. 
Pnevmozarbli 
burg’ulashning 
kengayishiga 
pnevm oharakatdagi k o ’pshpindelli stanoklarning paydo b o ’lishi sabab b o ’ladi. 
Skvajinalami burg’ulash uchun 85-200mm diametrli koronkalar (oldinlab 
boruvchi tig ’li) qo ’llaniladi. Kam yoriqli to g ’ jinslarida uchpatli koronkalardan
56

foydalaniladi, yoriqli tog’ jinslarida esa - xochsimon koronkalar foydalaniladi 
(2.5-rasm.).
Pnevmozarbli stanoklaming unumdorligi bitta zarb kuchi, koronkaga 
b o ’lgan o ’qli bosim, pnevmozarb beruvchining bir daqiqadagi zarblar soni, 
burg’ulash tarkibining aylanish soni bilan xarakterlanadigan burg’ulash rejimiga 
bog’liq. Stanoklaming unumdorligiga tog’ jinslarining burg’ulanishi, qisilgan 
havo bosimi, burg’ulash skvajinasidan burg’ulash chiqindisining to’liq olib 
chiqilishi, burg’ulash koronkalari tig’larining o ’tkirlik va o ’tmaslik darajasi ham 
katta ta ’sir k o ’rsatadi. Mamlakat karyerlarida kon massalarining 6-8% 
pnevmozarbli stanoklar bilan burg’ulanadi.
SBU turidagi pnevmozarbli stanoklar tavsifi 2.3.-jadvaldako’rsatilgan.
SBO turidagi olovli burg’ulash stanoklari bilan skvajinalami burg’ulashda 
(2.4-jadval) katta haroratli gaz oqimining tog’ jinsiga ta’siri oqibatida tog’ 
jinsining maydalanishi amalga oshadi. Tog’ jinsi maydalash uskunasi sifatida 
aylanadigan termoburg’ulagichdan foydalaniladi, uning ishlash prinsipi 
quyidagicha. Olov purkash uskunasi kamerasida yoqilg’i va oksidlovchi modda 
aralashadi va yuqori haroratli gaz oqimi hosil bo’ladi, bu oqim sop apparatidan 
o ’tib ovoz tezligiga erishadi. Yong’ichni sovutish va changni bosish suv va 
qisilgan havo bilan amalga oshiriladi. Skvajinani burg’ulashda asosiy texnologik 
operatsiyalar yong’ichni yoqish, burg’ulash (aylanadigan termoburg’ichni 
zaboyga uzatish), skvajinani kengaytirish (uning pastki qismida), skvajinani 
tozalash hisoblanadi. Yoqilg’i sifatida kerosin va dizel yoqilg’isi ishlatiladi, 
oksidlovchi modda sifatida esa kislorod yoki qisilgan havo ishlatiladi. Qisilgan 
havodan foydalanish ishni tashkil qilishni osonlashtiradi va burg’ulashga 
b o ’lgan harajatlar kamaytiradi. Kislorodni qisilgan havo bilan almashtirishda lm 
skvajinani burg’ulash uchun harajatlar 50-60% ga kamayadi (lekin burg’ulash 
tezligi bir muncha pasayadi).
Oksidlangan va oksidlanmagan monolit temir kvarsitlarida, kichik urug’li 
granitlarda olovli burg’ulashdan foydalanish ma’qul. Bunday tog’ jinslari va
rudalarda maydalanish mayda qirindi hosil bo’lishi bilan amalga oshadi.
57

Oksidlanmagan tem ir rogoviklarda burg’ulash tezligi 8-10 m/s, stanokning 
almashinuv unumdorligi 35 m gacha etadi.

Download 8,39 Mb.