O c h I q kon ishlari t e X n o L o g I y a s I, m e X a n I z a t s I y a s I va

Portlatilgan tog’ jinsidan ag’darma hosil qilganda xavfsizlik bermasi 
kengligi 1.8 m dan kam b o ’lmasligi kerak, turli tog’ jinslaridan ag’darma hosil 
qilishda esa bu ko ’rsatkich 25% ga oshadi. Ag’darma pluglari uchun 
harakatlanish qadami 1.5-4m ni tashkil qiladi.
Plugli ag’darma hosil qilishda ag’darma oxiri berkligining uzunligi 0.5- 
2.5km oraJig’ida o ’zgaradi. Plugli ag’darmalar pog’onalarining balandligi 15- 
25m ni tashkil qiladi va tog’ jinsi turg’unligi bilan xarakterlanadi. Plugli 
ag’darma hosil qilishning qolgan ko’rsatkichlari ekskavatorli ag’darma hosil 
qilish bilan bir k o ’rinishda bo’ladi.
Plugli ag’darma hosil qilishning qulayliklari bu uncha qimmat b o ’lmagan va 
ishlatishda oddiy bo ’lgan uskunadan foydalanishdir. Plugli ag’darma hosil 
qilishning kamchiliklariga uning uncha katta bo’lmagan qabul qilish qobiliyati, 
k o ’plab zaxira oxiri berkliklaming mavjudligi, harakatlanishning kichik qadami. 
k o ’plab kam mexanizatsiyalangan yo’l ishlarining hajmi, yumshoq tog’ 
jinslarini tashlashning murakkabligini (asosan yomg’irli davrda) kiritish 
mumkin.
Abzettserli a g ’darma hosil qilish.
Abzettserli ag’darma hosil qilish o’z 
ichiga dumpkarlami tekis bo’lgan ag’darma yuqori yuzasiga parallel bo’lgan 
ag ’darma 
yuzasida joylashgan 
transheyalarga bo’shatish, 
tog’ jinsini 
transheyadan olish, tog’ jinsini ag’darmaga tashish, ag’darma yuzasini 
rejalashtirish va yo’llami ko’chirishni oladi.
A bzettser - to ’la xususiyatli ko’p cho’michli ekskavatc, u lentali konveyerli 
b o ’shatish konsoliga ega. Qabul qilish transheyasidan tog’ jinsi cho’michli olish 
organi bilan olinadi va pitatel yordamida bir tekisda konveyerga tushadi, u esa 
o ’z o ’m ida ag ’darmaga tog’ jinsini yuboradi. Abzetsterlar qoidaga ko’ra relsli 
harakatga ega. A g’darmani tog’ jinsi bilan bo’shatish abzetster yordamida 
transheya b o ’ylab amalga oshiriladi. Avval ag’darmaning tashqi qismi hosil 
qilinadi, keyin esa ichki, bunda bo’shatish konsoli gorizontal yuzaga buriladi.
A g’darm a pog’onasi ikkita nimpog’ona bilan hosil qilinadi. Abzetster, qabul
qilish transheyasi va yo’l bu holatda pastki nimpog’ona ustida joylashadi. Pastki
201

nim pog’onaning 
mumkin 
b o ’lgan 
balandligi 
uning 
tu rg ’unligi 
bilan 
chegaralanadi, yuqori nim pog’onaning balandligi esa - abzetstem ing o ’qi 
uzunligi, uning qiyalik burchagi, yuqori nim pog’onaning qiyaligi turg’unligi 
bilan va abzetstem ing y o ’lga nisbatan joylashuvi bilan chegaralanadi. 
Abzetsterli ag’d arm a hosil qilishning balandligi 90m gacha b o ’ladi. Yuqori 
nim pog’onaning balandligi 20-35m, pastkisi esa 40-55m.
T og’ jinsini joylashtirgandan keyin ag’darm a yuzasini tekislash yoki 
abzetstem ing ram asi bilan yoki buldozer bilan am alga oshiriladi.
A g’darm a ekskavatorlarining yo’li asosan k o ’prelsli b o ’ladi, shu sababli 
ulami cheksiz harakatdagi y o ’l k o ’chirgichlar bilan q o ’chiriladi.
A g ’darm a zaxodkaining kengligi 40-60m oralig’ida o ’zgaradi. 
Bu 
ko’rsatkich ag’d arm a konsolining uzunligi va uning qiyalik burchagiga bog’liq.
A g’darm a oxiri berkligining uzunligi abzetstem ing cheksiz ish holatini 
ta ’minlay im koniyali bilan hosil qilinadi va uning unum dorligiga k o ’ra l- 2km ni 
tashkil qiladi. A bzetstem ing texnik unumdorligi 2000-7000 м г tcoam
ni tashkil 
qiladi.
A bzetsterlar faqatgina ko ’pcho’michli ekskavatorlar bilan qazib olinadigan 
yumshoq va m aydalangan to g ’ jinslaridan ag’darm a hosil qilishda qo’llaniladi. 
Ular yuqori unum dorlikka ega va ag’darm aning yuqori balandligida uning 
turg’unligi ta ’m inlay oladilar. Abzetsteming kamchiliklari bu, uning iqlimiy ish 
sharoitlariga b o g ’liqligi. qurilishning katta kuch talab qilishi va abzetsterli 
yo ’llam ing saqlanishining murakkabligidir.

Download 8,39 Mb.