Й-Л
5.4 -rasm . M e x an ik k u r a k la r d a n fo y d a la n ib a g ’d a r m a hosil qilish sxem asi
5.1 jadval
T r a n s p o r t
T o g ’ jin s ila r id a n a g ’d a r m a hosil q ilish u c h u n
m e x a n iz a ts iy a la sh u s k u n a la r i
Q o y ali
Y u m s h a tilg a n
Tem iryo’l
M exanik kuraklar, ag’darma
pluglari,
buldozerlar
Mexanik kuraklar,
draglaynlar, abzetsterlar,
buldozerlar
Avtomobil
Buldozerlar
Buldozerlar
Konveyer
Konsol ag’darm a hosil
qilgichlar
Konsol a g ’darma hosil
qilgichlar va transport-
ag’darma k o ’priklari
192
й-л
5.5-rasm .. E SH -10/60 d ra g la y n id a n foydalangan holda a g ’d a rm a hosil qilish sxem asi
5 .2 . AG DARMALARNING JOYLASHUV JOYINI TANLASH
A g’darmalarning joylashuv joyiga ko’ra
karyer konturiga nisbatan
ag’darmalar ichki, qazib olingan joyda joylashtiriladigan, va tashqi - karyer
konturidan tashqarida joylashtiriladiganlarga bo’linadi. Qazib olingan joylami
qoplovchi tog’ jinsini joylashtirish uchun ishlatish
tashish masofasini
qisqartiradi. Shu o ’rinda ag’darmalar hosil qilish uchun yangi joylash hosil
qilish va qazib olingan maydonni rekultivastiya qilish zarurati yo’qoladi. Lekin
ichki ag’darmalami hosil qilish faqatgina gorizontal va kichik burchakka ega va
butun qalinlikda qazib olinadigan konlar uchun mumkin. Ba’zi
hollarda ichki
ag’darmalarni hosil qilish qiya va tik qiya konlarda mumkin. Tashqi ag’darmalar
qoidaga ko ’ra qiya va tik qiya konlarda hosil qilinadi, bunda karyerning oxirgi
konturi qazib olishning faqatgina oxirgi davrida bilinadi. Gorizontal va kichik
burchakli konlami qazib olishning birimchi davrida bo’sh tog’
jinslari kondan
tashqariga chiqariladi.
Qiya va kichik burchakli konlami qazishda katta qalinlikdagi qoplovchi tog’
jinslari mavjud bo’lganda (40-50m va undan yuqori), bir vaqtning o ’zida ichki
va tashqi ag’darmalar hosil qilinadi. Pastki pog’onalaming qoplovchi tog’
jinslari ichki ag’darmalarda, yuqori pog’onalaming qoplovchi tog’ jinslari tashqi
ag ’darmalarda joy lashtiri ladi.
193
Tashqi ag’darm alam ing joyini tanlashda quyidagi holatlar bilan tanishiladi.
A g’darmalar karyer zaboyidan ag’darm alar hosil qilish nuqtalarigacha b o ’lgan
masofani qisqartirish m aqsadida ag ’darm a joylari bevostida karyer yonida
joylashgan b o ’lishi kerak. A g’darm alarga kelish y o ’llari
qulay va qiyaliklarsiz
b o ’lishi kerak. A g ’darmalar tagida yaqin orada ochiq usulda qazib olinishi
mumkin b o ’lgan foydali qazilma zaxiralari b o ’lmasligi kerak. Tog’ jinslarini
ag’darmalash uchun birinchi o ’rinda qishloq x o ’jaligida ishlatilmaydigan vk
kam ishlatiladigan erlardan tanlash kerak (ovrag, botqoqlik va boshqalar).
A g’darmalarning joylashuvi kon ishlarinig borishiga halaqit bermasligi kerak.
A g’darmalami to g ’ tushish joylarida yoki yaylovlarda
joylashtirish maqsadga
muvofiq. A g’darmaning qabul qilish qobiliyati karyerdan foydalanishning
barcha davrida chiqariladigan tog’ jinslarini joylashtirish ishkoniyatiga ega
b o ’lishi kerak.
Amaliyotda talab etilgan ag’darm a joyini tanlashning barcha talablarini
bajarishning imkoni y o ’q. Shu sababli har bir muayyan
vaqtda joyni tanlash
texnik-iqtisodiy hisoblar bilan am alga oshiriladi. Talablar sifatida bunda
karyeming barcha foydalanish davrida minimal harajatlar va ekspluatastion
xarajatlar olinadi. A g’darmalarning joylashuv holatining optimal holati quyidagi
holatni qanoatlantirishi kerak:
+
