buldozerning almashinuv unumdorligi

Konsolli lentali ag’darma hosil qilgichlardan foydalangan holda ag’darma 
hosil qilish quyidagi jarayonlarga bo’linadi: tog’ jinsini qabul qilish, tashish va 
ag’darmaga yotqizish, ag’darma yuzasini tekislash, lentali konveyerlami 
siljitish. Texnologik ag’darma uskunasi o ’z ichiga lentali konveyer va konsolli 
lentali ag’darma hosil qilgichni oladi, u ag’darma konveyeridan tog’ jinsini 
qabul qiladi va ag’darmaga joylashtiradi (yotqizadi). A g’darmaning qabul qilish 
qobiliyatini 
oshirish 
maqsadida (ag’darma konveyerini 
ko’chirmasdan) 
ag’darm a hosil qilgich va ag’darma konveyeri orasida lentali qayta yuklagich 
o ’m atiladi. Tog’ jinsini ag’darmaga bir va ikki yarns qilib yotqizish mumkin. 
Ikki yarusli yotqizishda avval pastki yarus yotqiziladi va orqaga harakatlanishda 
(konveyemi ko’chirmasdan) - yuqori yarus yotqiziladi. A g’darma zaxodkai 
ag ’darma konsolining gorizontal qiyalikka burulishi bilan to’kiladi. Konsolli 
lentali 
ag’darma hosil 
qilgichlardan 
foydalanishda ishlar fronti 
ham 
elpig’ichsimon 
ko’rinishda 
ham 
parallel 
sxemada 
borishi 
mumkin. 
A g’darmalaming yuzasi buldozerlar bilan tekislanadi, ag’darma lentali 
konveyerlar esa tum odozerlar bilan siljitiladi.
5.3 jadval
O ’lc h a m la r
A g’d a rm a xosil q ilg ich lar
O S H -
650/75
O S H -
4500/87
O R SH -
12500/110
O R S H -
5000/95
O R S H -
12500/220
Soatli 
unumdorlik 
(maydalangan 
massada), V
650
4500
12500
5000
12500
B o’shatish radiusi, m
75
87
110
95
220
B o’shatish balandligi, 
m
25
25
36
33
65
Qabul 
qilish 
konsolining uzunligi, 
m
17
31
30
47
60
Platforma 
burilish 
burchagi, gradus
360
360
360
360
360
Qabul 
qilish 
konsolining 
burulish 
burchagi, gradus
0
± 65
±90
±105
±90
209

Konveyer 
lentasi 
kengligi, mm
1200
1600
2500
1600
2500
Lentaning
harakatlanish 
tezligi, 
m/s
3.3
5
6
5
6
Harakat
Q adamlovchi
Qadamlovchi-relsli
Massa, t
205
830
2500
2770
7000
Elektrdvigatellar-ning 
o ’rnatilgan kuchi, kVt
170
1840
3000
3500
10000
Konsol ag ’darma hosil qilgich tomonidan hosil qilinadigan ag ’darmaning 
balandligi tog’ jinsining fizik-texnik xususiyatlariga va ag ’darm a hosil 
qilgichning o ’lchamlariga bog’liq. Ikki yarusli to ’kishda bu ko’rsatkich mos 
ravishda quruq va nam maydalangan to g ’ jinslarida mos ravishda 50-70 va 35- 
40 m ni tashkil qiladi.
A g’darma 
zaxodkaining 
kengligi 
(m) 
ag’darm a 
hosil 
qilgichning 
o ’lchamlariga va to g ’ jinsining tu rg ’unligiga bog’liq va quyidagi formula bilan 
aniqlanadi
(5-24)
Bunda, 
-
a g ’darma hosil qilgichning o ’qining chiqishi uzunligi, m;
bt -
ag ’darma hosil qilgich va a g ’darm a pog’onasi yuqori qismi orasidagi 
xavfsiz masofa, m.
Konsolli ag’darm a hosil qilgichlam i lentali konveyerlar bilan birga 
ishlatishda 
tog’ 
jinsini 
tashish 
va 
ag’darma 
hosil 
qilish 
ishlari 
avtomatlashtiriladi.
5 .6 . A G'DARM A H O SIL Q ILISH N IN G TEX N IK -IQ TISO D IY
K O ’RSATK ICHLARI
Ochiq usulda qazib olishning birinchi davrida ag ’darma ishlarini 
mexanizatsiyalashda faqatgina ag’darm a pluglari q o ’llanilgan. Bu ishlar davrida 
plugli ag’darma hosil qilish ishlam ing aniq va to ’xtovsiz am alga oshirilishini 
ta ’minlagan. Lekin ochiq kon ishlarining va texnologiyalam ing qattiq
210

rivojlanishi karyer xo ’jaliklarida ag’darma hosil qilishda yangi texnik 
ishlanmalami 
talab 
qildi. 
Muhandis 
M.P.Tutov 
tomonidan 
1943-yil 
(Bajenovskiy asbest karyerida) va muhandis I.I.Russkiy tomonidan 1944-yilda 
(Volchanskiy qo’n g ’ir ko’mir karyerida) amalda qo’llanilib ko’rilgan mexanik 
kuraklardan foydalanib ag’darma hosil qilish texnologiyasi tezda keng tarqaldi. 
Lekin zamonaviy holatlarda 1 m3 ag’darmani ekskavatorlar bilan yotqizish 
(ekskavatorlaming sotib olish uchun katta harajatlar sababli) ekskavatorli 
ag’darma hosil qilishni kam unumli etib ko’rsatmoqda. Nisbatan unumli bo’lib 
tem iryo’l va avtomobil ag’darmalarida kuchi 500-700 kVt va undan yuqori 
b o ’lgan buldozerlardan foydalanish maqul bo’lmoqda.
A g’darma hosil 
qilishning 
asosiy texnik-iqtisodiy 
ko’rsatkichlariga 
ag’darmaning o ’lchamlari (ag’darma balandligi, ag’darma oxiri berkligining 
uzunligi va uning unumdorligi), ag’darma hosil qilishga kapital va nisbiy 
harajatlar kiradi (jadv. 5.4).

Download 8,39 Mb.