sohalariga bo`linishi. ESKD bo`yicha sxemaning printsipial, funktsional, struktur
turlariga bo`linishi blokli-ierarxik loyihalash printsiplarini ifodalaydi.
Printsipial sxemalar bazaviy elementlarning umumiy yig‘indisini va ular
orasidagi bog‘lanishni aniqlaydi va mahsulotning ishlash printsipi haqidagi detalli
ko`rinishni beradi.
Struktur sxemalar iloji boricha umumiy va kamroq detalli ko`rinishli bo`lib,
ob`ektning asosiy funktsional qismlarini, ularning belgilanishi va o`zaro bog‘lanishini
aniqlaydi.
3.3. Blokli-ierarxik loyihalash usuliga misollar.
Raqamli hisoblash apparaturalarini loyihalashda ierarxik bosqichlarga bo`linish
mavjud (5-rasm, bu erda: LE – mantiqiy element, FU – funktsional uzel, FUS –
funktsional qurilma, FK – funktsional majmua).
Eng quyi bosqichda mantiqiy element LE larga ega bo`lgan printsipial sxemalar
loyihalanadi, keyingi bosqichda funktsional sxemalar loyihalanadi, ular ba`zan FU lar
element sifatida qaralganda registr sxemalari deb yuritiladi. So`ngra, FUS lar element
sifatida olinib, struktur sxemalar quraladi. Apparatura va jarayonlarni loyihalashning
ko`p sonli bosqichlarga bo`linishini tez-tez uchratish mumkin. Masalan, raqamli
apparaturalarni ishlab chiqishda funktsional sxema bosqichi mantiqiy hamda registr
sxemalarini loyihalash kabi ost bosqichlarga bo`linadi. Struktur sxemalarni loyihalash
bosqichida esa, alohida hisoblash mashinalarining struktur sxemalarini va hisoblash
sistemalarining va tarmoqlarining struktur sxemalarini loyihalash ost bosqichlarini
ajratish mumkin.
Konstruktorlik ierarxiyasi har doim ham funktsionalga mos kelavermaydi,
masalan hisoblash mashinalari konstruktsiyasida quyidagi ierarxik bosqichlari farq
qiladi:
1) Konstruktsiyalash ob`ekti – ustun, u rom va manba bloki hamda sovo`tish
sistemasi kabi qo`shimcha qurilmalardan iborat bo`ladi;
2) Romlarni konstruktsiyalash, bu panellardan iborat;
3) Panellarni konstruktsiyalash, bu toifali almashtirish elementlaridan (TEZ)
to`zilgan;
4) TEZ ni konstruktsiyalash, bu bosqich elementlari modullarni hosil qiladi
[2’4].
Loyihalashning blokli-ierarxik usuliga navbatdagi misol tariqasida ASTxPP –
ishlab chiqarish strukturasini keltirish mumkin. Ba`zi hollarda texnologik
jarayonlarni loyihalash konstruktorlik loyihalashiga tor doirada bog‘langan bo`ladi,
shuning uchun texnologik jarayonlarni loyihalash ierarxiyasi xuddi konstruktorlik
ierarxiyasi kabi bo`ladi. Ammo, ba`zida ASTxPP etarlicha o`ziga xos bo`ladi, bunday
holda texnologik jarayonlarni loyihalash quyidagi asosiy ierarxik bosqichlari bilan
farq qiladi: 1) yo`nalishli texnologiya; 2) operatsion texnologiya; 3) asbob va
moslama.
ESKD bo`yicha mashinasozlik mahsulotlari ierarxiyasi aniqlangan bo`lib, u o`z
ichiga quyidagi bosqchlarni oladi: 1) detallar, 2) yig‘ma birliklar, 3) majmualar, 4)
to`plamlar (masalan, tishli g‘ildirak, val, metall ponacha – bular reduktorga kiruvchi
detallardir; reduktor yig‘ma birlik bo`lib, o`z navbatida stanok elementi hisoblanadi;
stanok yanada yuqoriroq bosqich yig‘ma birligi bo`lib, u stanoklar majmuasi –
uzluksiz liniya elementi bo`lishi mumkin).
Optik sistemalarni loyihalashda chetki o`lchovlari bo`yicha ishlab chiqarishning
uchta ierarxik bosqichlarini ajratish mumkin. eng yuqori A bosqichda struktur sxema
aniqlanadi, ya`ni sistema uzellarining soni, ularning o`zaro joylashuvi, taxminiy
o`lchamlari va fokus masofalari aniqlanadi. Bu bosqichni gabarit (o`lcham) hisob-
kitoblari deb atash qabul qilingan. O`rta bosqich B da uzellarni konstruktsiyalash
amalga oshiriladi, quyi bosqich V da uzel elementlari – linza, ko`zgu va shu kabilar
loyihalanadi.
Hisoblash jarayonlarini loyihalashning ham o`rganib chiqish va ishlab chiqish
ierarxiyasi mavjud. Bu erda quyidagi bosqichlarni ajratish mumkin:
1) Modul‘ tarkibini, ular orasidagi informatsion bog‘lanishlarni, informatsion
massivlar strukturasini ishlab chiqish, ya`ni dasturiy majmuaning
yaxlitlangan blok-sxemasini ishlab chiqish;
2) Alohida modullarning struktur sxemalarini ishlab chiqish;
3) Har bir blokka tanlangan dasturlash tilida yozish.
ФК
ФУС
ФУ
ЛЭ
ФУС
ФУ
ЛЭ
5-rasm. Raqamli apparaturalarni loyihalashning ierarxik bosqichlari.
Олдинги лойиҳалаш босқичидан
Синтез
Оптималлаш
Йўқ
Ҳа
Структуралар синтези
Моделларни тузиш
Ички параметрларнинг чиқиш
катталикларини ҳисоблаш
Анализ
Ишлаш шарт-
шароитлари
бажариляптими?
Бошқарилувчи катта-
ликларни ўзгартириш
Техник ҳужжатларни расмийлаштириш
Элементларни ишлаб чиқишда ТТ ни ифодалаш
ТТ
н
и
ко
рр
ек
тл
аш
га
6-rasm. Navbatdagi ierarxik bosqichdagi loyihalash jarayonining sxemasi.
Loyihalanayotgan ob`ektning blokli-ierarxik berilishini gorizontal bosqichlarga
taqsimlanish deb atash mumkin. Masalan, 5-rasmda gorizontal bosqichlar deb, LE
bosqichi, FU bosqichi va shu kabilar olinadi. O`z navbatida gorizontal bosqichlarda
sxemani, konstruktsiyani, texnologiyani loyihalash masalalarini ajratish mumkin.
Sxemani loyihalash masalalarining to`plamini ko`pincha loyihalashning funktsional
|
