114
Ilohiyot iloh va unga oid masalalar haqida bahs yuritadi. Nubuvvatda vahiy,
payg‘ambarlik va ularga tegishli masalalar haqida bahs yuritiladi. Kavniyotda esa,
borliqdagi mavjudotlar – inson, farishta, jin va sababiyat qonunlari haqida bahs
yuritiladi. Sam’iyot eshitish bilangina sobit bo‘ladigan aqidalar haqida bahs
yuritadi. Bular asosan g‘ayb olamiga tegishli masalalar bo‘lgani uchun bu turni
«g‘aybiyot» ham deyiladi.
Islom besh asosga qurilgan. Ular: imon, namoz, zakot, ro‘za va haj. Bular
islomning sharti – rukni hisoblanadi.
Imon so‘zi ishonmoq, tasdiqlamoq ma’nolarini bildirib, istilohda, kalimai
shahodatni aytish, ya’ni «La ilaha illalohu Muhammadun Rasululloh» («Allohdan
boshqa iloh yo‘q, Muhammad uning rasuli»)ni til bilan aytish va dil bilan
tasdiqlashdir. Buni chin dildan aytgan kishi musulmon hisoblanadi.
Hadislarda imonning yetti sharti bor ekani qayd etilgan bo‘lib, ular
quyidagilardan iborat:
1.
Allohning borligi va birligi
, Qur’on va hadislarda bayon qilingan barcha
ism va sifatlariga ishonish, uning barcha buyruqlarini qabul qilish va barcha
qaytariqlaridan tiyilish.
Tarixda ulamolar Allohning borligi haqida alohida to‘xtalib, dalil
keltirmaganlar. Zero u davrlarda Xudoning borligiga barcha ishongan (xudo yo‘q
degan tasavvur bo‘lmagan). Ammo zamonamizga kelib Xudoning borligiga
ishonmaydiganlar chiqqandan keyin olimlar bu mavzuni ham aqida kitoblariga
kiritganlar va u aqidaning bosh mavzusiga aylangan.
Aqida ilmida Allohning yagonaligi masalasi ham alohida ahamiyatga molik
sifatida o‘rganiladi. Bu «tavhid» deyiladi. Tavhid lug‘atda biror narsaga birlik va
yagonalikni nisbat berishdir. Istilohiy ma’noda Allohga shirk keltirishning turli
ko‘rinishlaridan voz kechish, Allohning zotida, sifatida, ishlarida, ismlarida,
hukmlarida ham sherigi yo‘q deb, e’tiqod qilishga aytiladi.
Islom dinida Allohga ishongan kishi uning ismi va sifatlariga ham imon
keltirish lozim. Quronda
