«Allohning chiroyli ismlari bordir. Uni o‘sha (ism)lar

115 
deyilgan. Bu ism va sifatlar orqali Alloh haqida bilimlarga ega bo‘linadi. 
Shuningdek, «Allohning to‘qson to‘qqizta ismi bor» ekani haqidagi hadisni 
muhaddislar rivoyat qilganlar.
Imom Abu Hanifa o‘zining «al-Fiqh al-akbar» asarida Alloh haqida shunday 
degan: «U o‘zi yaratgan narsalardan birortasiga o‘xshamas. Unga ham biror
narsa o‘xshash emas. O‘zining zotiy va fe’liy sifatlari bilan azaldan bor bo‘lgan va 
abadiy bor bo‘lur. Zotiy sifatlari – hayot, qudrat, ilm, kalom, eshitish, ko‘rish, 
iroda. Fe’liy sifatlari – xalq etish, yasash va boshqa shu mazmunga dalolat qiluvchi 
sifatlar. U o‘zining barcha ism va sifatlari bilan birgalikda doim bo‘lgan va abadiy 
bo‘lajak. Unga biror ism yoki sifat keyin qo‘shilib qolgan emas». 
Islom ta’limotiga ko‘ra, Allohning ismi va sifatlarini boshqa biror 
maxluqotga o‘xshatish mumkin emas. Uning holati, kayfiyati, surati haqida bahs 
qilinmaydi, ya’ni Alloh ko‘radi, eshitadi, biroq biz insonlar va boshqa maxluqotlar 
kabi emas, balki u haqda bahs qilish bidoat hisoblanadi. 
Allohning buyrug‘ini bajarish va qaytariqlaridan qaytish ham imonning bir 
bo‘lagi. Chunonchi islom ta’limotida Allohning buyruqlarini bajarish insonga 
oxiratda jannatga tushishiga olib keladi. Aksincha, uning qaytargan narsalaridan 
qaytmasa do‘zaxda azoblaydi deb bilinadi. 
2.
Musulmon odam 
farishtalarga
ham ishonishi lozim. Farishtani arab tilida malak, 
ko‘pligi maloika deyiladi. Ularga ishonmagan musulmon hisoblanmaydi. 
Qur’onda, 
«(Ularning) har biri Allohga, farishtalariga, kitoblariga va 
payg‘ambarlariga birortasini ajratmasdan (hammasiga) imon keltirdi» 
(Baqara, 285) deyilganidan farishtalarga ishonish imonning asoslaridan 
hisoblanadi. 
Farishtalar nurdan yaratilgan, nurning tezligi o‘ta kuchli bo‘lganidan ham 
farishtalar ko‘zga ko‘rinmaydi. Farishtalarning sonini Allohdan boshqa hech kim 
bilmaydi, ular Allohning buyrug‘idan chiqmay doimo uning aytganini bajaradigan 
xos bandalar hisoblanadi. Ular Allohning barcha maxluqotlaridagi elchilar deyish 
mumkin. Xudoning xuzuridan ishni olamga olib tushib, o‘shaning tadbirini 
qiladilar. Ularning jinsi yo‘q. Xohlagan qiyofaga kira oladilar.

116 
Qur’on va sunnatda farishtalar muayyan vazifalari borligi haqida ham 
ma’lumot berilgan. Masalan, tog‘larga, yomg‘irga, bulutga, quyoshga, oyga, 
ekinga va hatto ona qornidagi bachadonga vakil qilingan farishtalar sinfi bor. Shu 
bilan birga insonga vakil qilingan farishtalar odamning ishlarini yozib boradilar. 
Oxirat ishlariga ham vakil qilingan farishtalar mavjud: o‘limga, qabrdagi savol-
javobga, jannatga, do‘zaxga va hokazo.
Farishtalardan 4 tasi: Jabroil, Mikoil, Isrofil va Azroil bosh hisoblanadi. 
2.
Ilohiy kitoblarga
imon keltirish. Alloh tarafidan payg‘ambarlariga kitoblar 
tushurilganiga imon keltirish. 
Shu bilan birga bu kitoblarga umumy imon keltiriladi. Ammo ularning adadi 
va ismlari haqida aniq ma’lumot yo‘q. Muhammad payg‘ambarga (a.s.) Qur’on 
nozil qilinganidek, boshqa payg‘ambarlarga ham kitob tushurilgan. Ulardan 
manbalarda zikr qilib o‘tilganlari quyidagilardir: Ibrohim payg‘ambarga 
«Sahifalar», keyingisi «Tavrot» bo‘lib, u Muso payg‘ambarga, «Zabur» Dovud 
payg‘ambarga berilgan. Iso payg‘ambarga esa «Injil», Muhammad payg‘ambarga 
(a.s.) «Qur’on» nozil qilingan. Shuningdek, biror payg‘ambarga biror kitob nozil 
qilinsa, u o‘zidan avvalgi shariatni o‘zgartirgan yoki butunlay yangi qarashlarni 
olib kelgan deb hisoblangan. 
3.

Download 1,74 Mb.