145
kamchilligi sabab bo‘lgan. Archa, chinor daraxtlari qadimdan muqaddas deb sanab
kelingan. Ba’zan har bir g‘ayri tabiiy ko‘rinishga ega bo‘lgan daraxtga sajda qilish
hollari uchraydi.
Archa va chinor daraxtlari juda qadimdan muqaddas kuchga ega ob’ekt sifatida
e’zozlangan. Ana shu daraxtlar islom davrida avliyolar mazoriga aylangan. Ularga
qizlar o‘z qalb sirlarini aytib, daraxt shoxlariga alam bog‘lab, armonlarining
ushalishiga umid qilganlar. Janubiy Turkmaniston, O‘zbekiston va Tojikistonda
chinor daraxti g‘oyat eozozlanadi. Turkmanlar chinorning qurigan shoxlarini o‘tin
sifatida yoqib, istifoda etishga ham qo‘rqadilar.
Turkmanistondagi Feruza vohasi uzunligi qirq metr keladigan «Etti aka-uka»
chinori bilan mashhur. Sayrob qishlog‘idagi bahaybat chinorning to‘rt metrli
kavagida bir vaqtlar hatto madrasa joylashgan. Toshkent yaqinidagi Buruchmulla
qishlog‘ida odatdan tashqari katta chinorni ziyoratga keluvchilarning keti
uzilmaydi.
Anor daraxtining ramzi baraka, hosildorlikni ifoda etadi. Qadimgi sopol
buyumlarda Anaxita ma’budasi ko‘pincha anor mevasi timsolida tasvirlangan. VI-
VIII asrlarda yaratilgan Afrosiyob naqshlarida ana shu daraxt tasvirlari ko‘plab
uchraydi. O‘rta Osiyoning janubiy qismidagi ayrim qishloqlar ahli anor bolaning
tug‘ilishida ko‘mak beradi deb hisoblaydi. Popopchi chevar ayollar anor daraxti
tasvirini matoga to‘qish jarayonida uning baraka va mo‘l hosil ramzi ekanligini
ifoda etmoqchi bo‘ladilar.
Na’matakni qadrlash keyingi yillarda Tojikistonning bir qancha tumanlarida qayd
qilindi: yangi yil arafasida uy egasi naomatakning bir bog‘ini shipga osib qo‘yadi.
Bu orqali ular naomatak kelasi yil don ekinlaridan mo‘l-ko‘l hosil olish imkonini
beradi, deb ishonadilar. Shunday qilib, jonivorlar va o‘simliklarga sajda qilishning
ildizi ming yilliklarga borib taqaladi.
