O. Sirojov, D. Mirjavharova, E. Axmedov

188 
vakillarining o’z e’tiqodini boshqa din vakillari orasida yoyish harakati»,- degan 
ta’rif keltirilgan.
61
 
Umuman olganda, turli lug’atlar va manbalarda bayon etilgan ta’riflar bib-biriga 
juda yaqin va o’xshash bo’lib, ularga tayangan holda quyidagi xulosani chiqarish 
mumkin: 
missionerlik
- bir dinga e’tiqod qiluvchi xalqlar orasida boshqa bir dinni 
targ’ib qilishni anglatadi.
Missionerlik bilan yonma-yon ishlatiladigan 
prozelitizm
esa, to’g’ridan-to’g’ri 
biron bir dinga ishongan fuqaroni o’z dinidan voz kechishga va o’zga dinni qabul 
qilishga qaratilgan harakatlarni anglatadi. U o’z mohiyatiga ko’ra missionerlikning 
tarkibiy qismi hisoblanadi.
 
Missionerlik o’ziga xos va uzoq tarixga ega. Dastlab muayyan darajada ijobiy 
ko’rinishga ega bo’lgan missionerlik islom va xristian dini rivojlangan davlatlar 
o’rtasida o’zaro savdo hamda madaniy munosabatlar orqali bir-biriga ta’sir 
etishiga sabab bo’ldi. O’zga xalqlar erishgan yutuqlarning kirib kelishi, mahalliy 
madaniyatlarning rivojlanishiga katta ta’sir ko’rsatdi. Fan, texnika va texnologiya 
yutuqlarining jadal kirib kelishida ham missionerlarning ishtiroki katta. Bu esa 
iqtisodiyotning rivojlanishiga, xalqlarning turmush darajasining ortishiga ijobiy 
ta’sir ko’rsatdi. Biroq bugungi kunda missionerlikdan g’arazli maqsadlarda 
foydalanish ham keng tus olgan. Missionerlik e’tiqodni o’zgartirishdan tashqari 
shaxsiy boylik orttirish, geosiyosiy maqsadlarni amalga oshirish uchun ham 
vositachilik qilmoqda. Missionerlik harakatlarining kuchayishi bilan, ayniqsa, 
zamonaviy telekommunikatsiya, kompyuter, internet tarmog’i orqali biron bir 
hududga xos ma’naviy qadriyatlarni o’zga xalqlarga singdirish, insonlarning ongi 
va qalbini zabt etish yo’li bilan jahonda ma’naviy hukmronlikni o’rnatishga urinish 
hollari ham kuzatilmoqda.
Afsuski, missionerlikning salbiy ta’sirlari kuchayib bormoqda. SHunga 
qaramasdan ayrim mamlakatlargina bunday illatning oldini olishga harakat qilib, 
boshqalari esa aksincha, missionerlik faoliyatiga qonun bilan ruxsat berib 
qo’yishgan. Masalan, Armaniston Respublikasining “Vijdon erkinligi va diniy 
tashkilotlar to’g’risida”gi qonunida (8-modda) prozelitizmning ta’qiqlanganligi 
ko’rsatilgan bo’lsa, Ukraina va Belorussiyaning bu boradagi qonunchiligida 
“missionerlik jamiyatlari” faoliyatiga diniy tashkilot sifatida rasman ruxsat 
etilgan
62
.
Missionerlik dastlab buddizmda mil. avv. 3–asrdan boshlangan bo’lsa-da, 
haqiqatdan ham, o’z tarixiy taraqqiyotida u ko’proq xristian dini doirasida 
namoyon bo’ldi. Ma’lumki, xristian dinida missionerlik 4-asrdan boshlab paydo 
61
A.Ochildiev, J.Najmiddinov Missionerlik:moxiyat,maqsadlar, oqibatlar va oldini olish yo’llari (yuz savolga-yuz 
javob) “Toshkent islom universiteti”nbm 2009-y 53-b
62
 
http://www.minjust.uz/uz/press/ourpublications/2012/07/2010/
 

189 
bo’lgan. 13-14 asrlarda xristian missionerligi Hindiston, Xitoy, Yaponiya kabi 
davlatlarga kirib bordi. Katolik cherkovida missionerlar Ispaniya va Portugaliyada 
mustamlaka imperiyalari tashkil topgach (15-16 asrlar), o’z faoliyatini kuchaytirdi. 
Ma’lumotlarga ko’ra, dunyodagi umumiy missionerlarning 2/3 qismini xristian 
missionerlari tashkil etadi. XX asrga kelib, o’z holicha missionerlik bilan 
shug’ullangan tashkilotlarni birlashtirish yo’lida harakatlar boshlandi va ilk 
xalqaro protestant missionerlik tuzilmalari shakllantirildi. Birinchi butunjahon 
protestant missionerlari konferentsiyasi 1910 yilda Shotlandiyaning Edinburg 
shahrida bo’lib o’tgan edi. Keyinroq esa «Xalqaro missiyalar kengashi» tuzildi. 
Bugungi kunda yuzlab shunday maqomga ega missiyalar faoliyat ko’rsatmoqda. 
Ularni yanada rivojlantirish, yetarli moddiy, ma’naviy va inson resurslari bilan 
ta’minlash juda yaxshi yo’lga qo’yilgan. Odatda, xalqaro missiyani 
tashkillashtirishda ma’lum bir konfessiyaning barcha shaxobchalari qatnashadi. 
Masalan, tashkilotning nashriyoti uni tegishli adabiyotlar bilan ta’minlasa, tadqiqot 
markazi muayyan mamlakat aholisi, uning hayot tarzi, urf-odatlari, zaif tomonlari 
haqidagi ma’lumotlarni yig’ish va diniy adabiyotlarni mahalliy tillarga tarjima 
qilish bilan shug’ullanadi. Missiyani moddiy-moliyaviy ta’minlashda ishlab 
chiqarish tuzulmalarining, missioner kadrlar tayyorlash va ko’ngilli homiylarni 
topishda missionerlik bazalarining ahamiyati katta. Mana shunday kuch va 
tayyorgarlik bilan xalqaro missiya istalgan mamlakatda tegishli targ’ibot-tashviqot 
ishlarini samarali tashkil etishiga shubha qilmasa ham bo’ladi. 

Download 1,74 Mb.