|
“Fizika va texnologik ta’lim” jurnali | Журнал “Физико-технологического“Fizika va texnologik ta’lim” jurnali | Журнал “Физико-технологического
образование” | “Journal of Physics and Technology Education” 2021, № 4 (Online)
Journal of Physics and Technology Education | https//phys-tech.jspi.uz/
54
murabbiy)lar mehnatsiz, umuman maktab ko‘rmagan o‘rta yashar kishidan oddiy
Pifagor teoremasi (arifmetika yoki yozuv)ni aytib berishni talab qilishi behuda
urinish bo‘lar edi. Agar u uch karra daho bo‘lish qobiliyatiga ega bo‘lib tug‘ilgan
shaxs bo‘lganda ham pedagogik ta’limsiz, ya’ni ustozlar mehnatisiz buning
uddasidan chiqa olmaydi. Aytilganlar "pedagogika" bilan "fan" orasidagi uzviy
bog‘liqlik ijtimoiy taraqqiyot mahsuli sifatida o‘ziga xos tahlilga muhtojligidan
dalolat beradi. Tahlilga kirishishdan oldin "pedagogika" va "fan"larni shartli
ravishda ajratib qaraymiz. Pedagogika ham o‘qitish metodikasi haqidagi fan
ekanligi oldin aytildi. Biz nazarda tutayotgan "fan" esa olam manzarasini ob’ektiv
tavsiflashga xizmat qiluvchi ko‘plab: ijtimoiy, gumanitar, texnologik, tabiiy,
maxsus va hokazo fanlarga taalluqlidir.
Ta’lim tizimi hamda xalq xo‘jaligi o‘zaro chambarchas bog‘liq. Ammo bu
aloqadorlik ba’zan tushunarsiz va ishonchsiz tahlil qilinadi, natijada gohida sun’iy
yoki tabiiy uzilishlar sodir bo‘ladi. Tartib bilan ana shu uzilishlar sababiga
e’tiborni qaratamiz:
Zamonaviy pedagogika zamonaviy fan yutuqlaridan orqada qolishi
mumkin (pedagogika < fan < xalq xo‘jaligi tarmoqlari);
Zamonaviy pedagogika zamonaviy fan yutuqlari bilan hamoxang (parallel)
boradi (pedagogika = fan = xalq xo‘jaligi tarmoqlari);
Zamonaviy pedagogika fan yutuqlaridan oldinga o‘tadi (pedagogika > fan
> xalq xo‘jaligi tarmoqlari).
Yuqoridagi mantiqiy bog‘lanishlar sxemalaridan uchinchi tipdagi o‘zaro
aloqadorlikni eng optimal (muvofiq) deyish mumkin. Unga ko‘ra pedagogika
nafaqat fan yutuqlarini o‘rgatadi va xatto fan tarmoqlarining vujudga kelishiga
ham sababchi bo‘ladi.
Bundan ko‘rinadiki, uzluksiz ta’lim tizimi o‘ziga xos murakkab tuzilma
bo‘lib, u bir qancha kichik tizim, zveno va elementlardan tashkil topgan. Jumladan,
undan oliy ta’lim (oliy o‘quv yurtlari) eng muhim o‘rinni egallaydi. Oliy
maktablarning o‘rni muhimligi shundaki, ular faqatgina xalq ta’limi va xalq
xo‘jaligi uchungina kadrlar tayyorlab qolmasdan, ilmiy pedagogik olimlar,
tadqiqotchilar (magistr, doktorlar)ni ham tayyorlab beradi. SHu ma’noda, oliy
ta’lim yuqorida so‘z yuritilgan mustaqil tizimlar bilan o‘zaro murakkab
munosabatda faoliyat ko‘rsatadi.
Fanning ta’siri insonlarning moddiy va ma’naviy-ma’rifiy
faoliyatlari barcha jabhalarida yorqin namoyon bo‘lib kelayotgani tarixiy ijtimoiy
hodisadir. Shu ma’noda, fanning uzluksiz ta’lim tizimiga ta’sirini ham inqor
etishning imkoniyati yo‘q.
|
| |
