42
Endi tebranishlarning fazaviy munosabatini aniqlaymiz. Koordinatalari 0 va
x
bо‘lgan
zonalar
R
nuqtada hosil qilgan tebranishlar fazalarini topamiz. Bu
tebranishlarning fazalar farqi
yо‘l hisobiga hosil bо‘ladi.
x=0
bulgan zona
tebranishi fazasi
ωt
bо‘lsa,
x
zonaning fazasi :
(2)
R
nuqtada hosil bolgan natijaviy tо‘lqin quyidagicha ifodalanadi:
(3)
(4)
Quyidagi ifoda
R
nuqtadagi natijaviy tebranish amplitudasini beradi:
(5)
Linza markazining tо‘g‘risida
yotgan nuqta uchun
bо‘ladi, ya’ni
bо‘lganda hamma elementar zonalardan kelayotgan tebranishlar
R
nuqtaga
bir xil
fazada yetib keladi va natijaviy tо‘lqin amplitudasi ularning algebraik yig‘indisidan
iborat bо‘ladi. Agar:
yoki
(6)
bо‘lsa, A
amplituda nolga aylanadi. Bu shart intensivlikning minimum shartidir.
(5) va (6) ifodalardan kо‘rinadiki difraksion maksimum va minimumlarning
vaziyati tirqishning vaziyatiga bog‘liq bо‘lmaydi. U faqat nurlarning yо‘nalishi
bilan
aniqlanadi. Demak, shaffof tо‘siqda ikkita bir xil tirqish ochilgan bо‘lsa, ular bir-
birining ustiga tushuvchi bir xil difraksion manzarani hosil kiladi.
Lekin bu yerda
tirqishlardan kelayotgan tо‘lqinlarning interferensiyasini hisobga olish kerak bо‘ladi.
Bosh maksimumlar orasiga kо‘shimcha minimum joylashadi. Agar tirqishlar bir-
biridan uzoq va tor bо‘lsa, u holda dastlabki ikki mimimum orasiga kо‘pgina
yangi
minimumlar va maksimumlar joylashishi mumkin.
